Wat je al niet moet doen om een wisent te zien
10 mei 2019 00:00Er zijn ongeveer 500 wisenten in Polen en ik heb er twee van gezien, best wel een unieke ervaring want wanneer zie je nou wisenten in het wild? Wisent is de Europese bizon, het grootste zoogdier van Europa, uitgestorven in het wild aan het begin van de twintigste eeuw, maar gered dankzij een succesvol herintroductieprogramma. Om ze in het wild te zien moet je naar het natuurgebied Białowieża, in het noordoosten van Polen. Tijdens de drie dagen dat ik daar was zetten we alles op alles om ze te spotten, in afgelegen gebieden, ’s-morgens vroeg om half vijf, ’s-avonds bij zonsondergang, maar het lukte pas op de derde dag. We zagen die dag ook nog een eland rondscharrelen aan de oever van het Siemianówka-meer, een prachtige verschijning, dus de vreugde van uw bioloog kon niet op.
Het Białowieża-park is een oerbos, het oudste bos van Europa, waar je nog eiken kunt aantreffen van 300 tot 400 jaar oud. Dankzij het feit dat de Poolse adel en zelfs de Russische tsaar het gebied beschouwden als privé-jachtterrein is het bos behouden gebleven en niet gekapt ten behoeve van de landbouw. Maar in de chaotische periode aan het begin van de twintigste eeuw toen Polen verdeeld was onder het Duitse, Russische en Oostenrijkse rijk viel de bescherming van Białowieża weg. Door jacht en stroperij stierf in 1919 de laatste bizon. Ook de populatie in de Kaukasus, die tot een aparte ondersoort gerekend wordt, is volledig uitgestorven.
Na de eerste Wereldoorlog begonnen pogingen om het prachtige dier weer te introduceren, maar hoe doe je dat? De Polen wilden geen Amerikaanse bizons importeren want die behoren tot een andere soort. Van de Europese wisent resteerde nog één stier van de Kaukasische ondersoort in een Duitse dierentuin en een aantal koeien van de Poolse ondersoort in andere dierentuinen. Met een uitgekiend fokprogramma werd een nieuwe populatie van wisenten gecreëerd die in 1951 uitgezet werd in Białowieża. De huidige dieren zijn afkomstig van slechts zeven voorouders, maar kennelijk hebben ze van de geringe genetische variatie geen last, want ze huppelden vrolijk voor mijn verrekijker.
Interessant is dat de wisenten van Białowieża actief beheerd worden. Er worden geregeld dieren afgeschoten om de populatie gezond te houden. Ik moest denken aan de krampachtige discussie in Nederland over het afschieten van grote grazers in de Oostvaardersplassen. Als zelfs in het oerbos Białowieża de populatie grote grazers beheerd wordt, waarom zeuren we dan zo over ons natuurgebied? Er zijn in Białowieża ook enkele honderden wolven (die ik jammer genoeg niet gezien heb), maar het is de vraag of wolven zulke grote dieren als wisenten kunnen controleren.
Wisenten houden van bos, waar ze het grootste gedeelte van de dag verkeren, om ’s-morgens en ’s-avonds tevoorschijn te komen in open terrein, op zoek naar vers gras. Die terreinen worden op sommige plaatsen expres open gehouden en in de wintertijd worden de wisenten daar bijgevoerd met hooi.
Eén van de open plekken waar we wisenten zochten bleek pal aan de Wit-Russische grens te liggen. Aan de rand van het terrein was een strook omgeploegd van 15 meter breed: de buitengrens van de Europese Unie! Halverwege de grensstrook stond een grenspaal. Ik liep naar de paal om een foto van mezelf te laten nemen tegen Wit-Russische achtergrond, maar daarvoor moest ik 7,5 meter door het niemandsland stappen. Er stond wel een bord in het Pools, dat het streng verboden was de grensstrook te betreden en dat de boete 500 złoty bedroeg, maar daar liep ik als rechtgeaarde Nederlander natuurlijk aan voorbij. Een eindje verderop stond een camera en ik zwaaide nog naar dat ding, niet wetend dat 10 minuten later de grenspolitie ons al gevonden had. Gearresteerd en 500 złoty dokken! Je moet er wel wat voor over hebben om wisenten te zien.
