• De vleermuizen van Marioepol

    Vorige week was ik een paar dagen in Krakow, Polen, als beoordelaar van een proefschrift. De promovendus was de Oekraïense Olha (de h uitspreken als zachte g”, zeiden mijn Poolse collega’s). Olha had onderzoek gedaan naar zware metalen in vleermuizen en ze vergeleek vleermuizen afkomstig van diverse kolonies in Oekraïne en Polen.

    Vleermuizen zijn een fascinerende groep zoogdieren. Ze zijn zo bijzonder. Geen enkel ander zoogdier kan vliegen (hoewel “vliegende eekhoorns” wel een heel eind door de lucht kunnen zeilen), geen enkel ander zoogdier heeft zo’n gespecialiseerd echo-locatiesysteem (het lijkt een beetje op dat van walvissen, maar werkt heel anders) en geen enkel ander zoogdier heeft een schouderblad dat kan meedraaien met de arm. Bovendien bleek een paar jaar geleden dat vleermuizen een extreem grote voorraad virussen bij zich dragen. Ze hebben daar zelf geen last van, want hun immuunsysteem is ook heel bijzonder: het staat altijd aan en kan zo de virusbelasting heel goed in toom houden. Maar vanwege die hoge viruslast zijn vleermuizen wel een potentiële bron van virussen die kunnen overspringen naar de mens.

    In de milieutoxicologie, de wetenschap waar Olha in afstudeerde, zijn vleermuizen ondervertegenwoordigd. Je kunt er geen experimenten mee doen; het zijn allemaal beschermde diersoorten en ze zijn ook in het wild niet gemakkelijk te bestuderen. Olha had materiaal verzameld van karkassen, d.w.z. overblijfselen van dieren in kolonies die dood aangetroffen worden. Ze heeft geen dieren gevangen of gedood voor haar onderzoek, want dat wil je niet.

    Die karkassen heeft ze geanalyseerd op zware metalen en restanten van bestrijdingsmiddelen, met moderne, zeer gevoelige methodes in de laboratoria van de universiteit van Krakow, waar ik te gast was. Olha had eigenlijk een beurs gekregen voor onderzoek in Oekraïne; ze zou vleermuizen uit het hele land met elkaar vergelijken en zo de verspreiding van verontreiniging in beeld brengen plus mogelijke effecten op de vleermuizenpopulaties. In 2021 verzamelde ze materiaal uit Marioepol, de Oekraïense havenstad aan de zee van Azov. In die stad bevindt zich een van de grootste staalfabrieken ter wereld, Azovstal, een enorm industrieel complex, waarin een Oekraïense legerbrigade en gevluchte burgers zich verschansten en lange tijd standhielden tegen de aanvallen van het Russische leger. Uiteindelijk moesten de Oekraïners zich overgeven nadat de stad volledig met de grond was gelijkgemaakt door de Russische artillerie.

    Maar Olha had monsters van vleermuizen uit Marioepol die nog dateerden van vlak voor die tijd: uniek materiaal, dat ze kon vergelijken met vleermuizen uit landelijk gelegen dorpen in Oost-Oekraïne. Maar ze kon haar werk niet afmaken vanwege de oorlog die op 24 februari 2022 begon, nu 3 jaar geleden. Gelukkig kon het onderzoek verplaatst worden naar Polen waar ze een thuis vond aan de universiteit van Krakow.

    Ik vond het bijzonder om aanwezig te zijn bij Olha’s promotie. Haar leven, haar studie en haar promotieonderzoek zijn helemaal verknoopt met de oorlog. In haar proefschrift bedankt ze het Oekraïense leger dat haar familie beschermt. Tijdens het diner ging het de hele tijd over de oorlog. Zowel Polen als Oekraïners weten precies waar de frontlinie ligt en leven mee met de soldaten. Olha zal haar carrière waarschijnlijk vervolgen in Europa, maar ze blijft in mijn herinnering bestaan als dappere vrouw verbonden met de vleermuizen van Marioepol.

recente columns

Nieuw: Meisje met parel

Boekje met ruim 100 columns, € 12,- inclusief verzendkosten. Bestellen via info@nicovanstraalen.nl

Recente columns

Eerstvolgende lezing

Geen lezingen in het vooruitzicht

Nico van Straalen

info@nicovanstraalen.nl