• Onthaal door Georgische familie

    In het museum in Tblisi werd ik ontvangen door een Georgische familie van vijf mensen. In het midden stond een man, ik neem aan de vader; hij was de grootste van allemaal. Aan de rechterkant stonden een meisje en een oude vrouw, mogelijk een dochter en de oma. Aan de andere kant stonden twee jongemannen. Ze staarden me aan, maar ze zeiden niks; dat kwam doordat ze 1,8 miljoen oud waren en er was niet veel meer van ze over.

    Deze vijf fossiele mensen zijn opgegraven bij de plaats Dmanisi, ongeveer 100 km ten zuidwesten van de hoofdstad. Het is onder evolutiebiologen een beroemd geval, vandaar dat ik blij was om ze met eigen ogen te zien. In 1991 werd de eerste Georgiëmens gevonden, later aangevuld met vondsten uit 2005 en 2013. Dat er nu vijf menselijke fossielen uit dezelfde aardlaag, bij elkaar, gevonden zijn is uniek. Ook dat het vijf vrij complete schedels zijn is bijzonder. Ze passen in het rijtje Neanderthaler, Javamens, Floresmens en Lucy, allemaal beroemde fossielen, waar evolutiebiologen als in een pelgrimstocht de wereld voor afreizen.

    Eén van de schedels is in 2009, het Darwinjaar, korte tijd te zien geweest in Museum Naturalis in Leiden. De toenmalige curator, John de Vos, heeft het waardevolle voorwerp in een speciaal koffertje met zich meegenomen, in overleg met zijn collega, de vinder, David Lordkipanidze, nu directeur van het Georgisch Nationaal Museum.

    Zoals niet ongebruikelijk met mensachtige fossielen is er veel discussie over. De schedels zijn primitief, met kleine hersenen en heel grote kaken, duidelijk geen Homo sapiens. Ze lijken nog het meest op de Afrikaanse voorouder van de mens, Homo habilis, die rond 2 miljoen jaar geleden in Afrika leefde. Ook de stenen werktuigen die in Dmanisi gevonden zijn komen overeen met die van Homo habilis, de “handige mens”, in Afrika. Maar dat deze Homo al zo vroeg uit Afrika getrokken is, is raar. Zulke migraties zijn wel bekend van een latere soort, Homo erectus. Maar met 1,8 miljoen jaar is de Georgiëmens ouder dan de Afrikaanse Homo erectus en ook veel ouder dan de Homo erectus-fossielen gevonden in Azië, de Pekingmens en de Javamens. En als Homo erectus eerst naar Georgië is gemigreerd, en daarna in een tweede golf naar Azië, is het wel vreemd dat de fossielen in Georgië zo primitief zijn.

    In ieder geval is de Georgiëmens niet onze voorouder, ook niet van de huidige Georgiërs. Wij stammen af van een Homo sapiens die opnieuw ontstaan is in Afrika. De Georgiëmens heeft geen nakomelingen achtergelaten in de moderne mens. De familie is een overblijfsel van een uitgestorven lijn in de menselijke evolutie.

    En dan is er ook nog het rare feit dat de vijf schedels zo verschillend van elkaar zijn, de ene is groot en fors, maar er zit ook een vrij kleine bij, met weinig herseninhoud. Lordkipanidze zegt dat ze desondanks tot dezelfde soort behoren. Hij gaat in tegen de neiging van sommige paleontologen om elk nieuw gevonden fossiel gelijk een nieuwe soort te noemen. Namelijk, als je een nieuwe mensensoort vindt ben je gelijk wereldberoemd. Lordkipanidze heeft er vijf gevonden, maar één keer beroemd is voldoende.

    Al deze problemen besprak ik met de Georgische familie. Het was rustig in het museum en ik had de tijd. Maar ze zeiden niks terug. Ze laten het aan mij over om een conclusie te trekken.

recente columns

Nieuw: Boek over het bodemleven

Bestel nu op www.routledge.com/9781482231236

Recente columns

Eerstvolgende lezing

23 oktober 2024
De bodem: biodiversiteit onder het maaiveld

Lezing voor KNNV Alkmaar Den Helder

De bodem is het medium waarop we leven en waarvan onze voedselproductie afhankelijk is. Tegelijkertijd wordt de bodemgezondheid over de hele wereld bedreigd door erosie, verdroging, overdadige afdekking, stikstofdepositie en vervuiling. Er is een internationale beweging gaande onder de kreet: “Red onze bodems!” De Europese Unie heeft eindelijk een Kaderrichtlijn Bodem aangenomen. Maar de bodem krijgt nog niet de bescherming die ze verdient. Onder het maaiveld leeft een complexe wereld van bacteriën, schimmels en kleine kruipende en gravende dieren. Ze maken gangen en tunnels, ze vreten humus en dode planten, ze knabbelen aan plantenwortels en verwerken kadavers en mest. Hun activiteit is essentieel om de bodem gezond te houden en de kringlopen in de natuur te ondersteunen. Bovendien zijn er vele ziekteverwekkers die tijdens een deel van hun leven in de bodem verkeren. Daarom is goed bodembeheer essentieel voor de menselijke gezondheid.

Nico van Straalen

info@nicovanstraalen.nl