De naam van de mijt

Vanwege een promotie verbleef ik eerder dit jaar een paar dagen in Iran. Mijn gastheer, Alireza Saboori, is een wereldspecialist in mijten. Hoe kan iemand zijn hele carrière aan mijten wijden, vraagt de leek zich af. Maar wij entomologen weten dat het kan. Je kunt zelfs rustig je hele carrière aan een mijtenorde of zelfs een mijtenfamilie wijden. Saboori kende de Nederlandse acarologen heel goed en sprak lovend over wijlen prof. Maus Sabelis. Hij bezocht in 2006 het twaalfde internationale Acarologie-congres, dat gehouden werd in Amsterdam.

Onze gezamenlijke promovenda in Teheran werkte aan oribatiden, maar Saboori zelf is gespecialiseerd in prostigmatide mijten die parasiteren op schadelijke insecten. Het idee is dat je die mijten massaal zou kunnen kweken, om ze in te zetten als biologische bestrijders van insectenplagen.

Maar eerst moet je die mijten allemaal kunnen herkennen en uit elkaar houden, wat met de 48.200 beschreven soorten Acari geen geringe klus is. Volgens het boek ‘De Nederlandse Biodiversiteit’ zou het werkelijk aantal soorten ter wereld gemakkelijk 100.000, misschien wel 500.000 kunnen bedragen. Saboori liet me zijn collectie zien: tientallen laden met honderden preparaten van specimens die allemaal nog op naam gebracht moeten worden. Hij zelf heeft een groot aantal nieuwe soorten beschreven, nota bene ook een hele nieuwe familie; Achaemenothrombiidae (in 2010 in Zootaxa 2611). Hoe komt een taxonoom op zo’n onuitspreekbare naam vraag je je af. Ik heb het voor u uitgezocht: er zit een verhaal achter de naam van de mijt.

De nieuwe mijtenfamilie bevat twee nieuwe soorten behorend tot het geslacht Achaemenothrombium. Het zijn ectoparasieten van Euxoa fallax (Noctuidae). De soorten zelf heten A. cyrusi en A. dariusi. Dit zegt u waarschijnlijk allemaal niks, maar de klassiek geschoolde gymnasiast herkent hierin direct de namen van twee Perzische koningen, Cyrus en Darius. Cyrus de Grote was de stichter van het Perzische rijk, ongeveer 500 voor Christus. Darius bouwde de legendarische hoofdstad Persepolis, nu nog te bewonderen als een ruïne in Zuid-Iran, bij de stad Shiraz. Darius breidde het Perzische rijk uit tot aan deze zijde van de Bosporus en om de talloze ongeregelde bendes die de noordgrens van zijn rijk onveilig maakten de kop in te drukken, rukte hij met zijn leger zelfs op tot de Donau en de Wolga. Darius’ zoon Xerxes is bekend vanwege diens oorlog met de Grieken. Dit alles leerde ik vroeger als gymnasiast. Je vraagt je wel eens af, waarvoor heb je dat allemaal in je hoofd gestampt, en ook nog onthouden, maar nu kwam het van pas.: Ik begreep onmiddellijk welk statement Saboori had gemaakt door zijn mijten zo te noemen.

Hij vernoemde een mijt van nog geen millimeter naar een Perzische koning. Ook de familie- en de genusnaam verwijzen naar de oude Perzen, want het koningshuis van Cyrus, Darius en Xerxes staat bekend als dat van de Achaemeniden. Ik heb het Saboori niet recht op de man af gevraagd, maar volgens mij heeft zijn naamgeving een betekenis. Hij had zijn mijten ook naar ayatollah Khomeini kunnen noemen. Afbeeldingen van Khomeini en Khamenei kom je in Iran zowat op elke straathoek tegen. Zelfs op het paleis van Sjah Abbas, aan het centrale plein van Isfahan, de prachtige Medan Naqsh-e Jahan, zijn de afbeeldingen van die Siamese tweeling geschilderd. Nu vraag ik je! Dat paleis dateert uit 1600, het is een cultureel erfgoed van de bovenste plank en dan schilderen de ayatollahs gewoon hun beeltenissen erop. Het laat zien dat ze lak hebben aan de wereld en aan de oudheid die niet hun oudheid is.

Maar Saboori heeft hier een stil protest tegen aangetekend. Hij vernoemde twee Iraanse mijten naar Perzische koningen. Of de ayatollahs dat in de gaten hebben, valt trouwens te betwijfelen want ze zijn vermoedelijk net zo min geïnteresseerd in mijten als in oude Perzische koningen en de architectonische wonderen van Sjah Abbas in Isfahan. Zo vinden taxonomen een manier om stilletjes politiek te bedrijven.

Geplaatst in Entomologische Berichten 75(4)