Adolescenten en de volgende generatie

Toen ik 16 jaar was voelde ik me volwassen. Een jongen van 16 in mijn tijd zag er uit als iemand van 23 nu. Tegenwoordig zijn jongelui veel langer jong, of beter gezegd: adolescent. Vroeger zat er maar een paar jaar tussen het bereiken van de geslachtsrijpe leeftijd en het werkelijk krijgen van kinderen. In ontwikkelingslanden is dat nog steeds zo. Maar nu is de leeftijd waarop jongeren hun adolescentie beëindigen en een gezin stichten aanzienlijk opgeschoven; in 2017 kregen Nederlandse vrouwen hun eerste kind bij een gemiddelde leeftijd van 29,8 jaar. Bovendien is de leeftijd waarop meisjes voor het eerst menstrueren en jongens hun eerste zaadlozing hebben met ongeveer 4 jaar gedaald tot 12 à 13 jaar. De adolescentie is een aanzienlijk deel van het leven gaan uitmaken, zo’n 17, soms wel 20 jaar. Ik heb het tijdens mijn eigen leven zien veranderen.

Deze ontwikkeling is natuurlijk grotendeels veroorzaakt door verbeterde voeding en vrijwillige keuzes van jonge mensen, mogelijk gemaakt door anticonceptie. Maar het past ook in een evolutionaire trend. Onze voorouders van 3 miljoen jaar geleden leefden veel korter dan wij; met 35 jaar was je al oud. In de loop van de evolutie steeg de levensverwachting, en tegelijkertijd maakte de periode waarin mensen jong waren daar een steeds groter deel van uit. Je kunt dat afleiden uit het doorkomen van de tanden en kiezen bij fossielen. Die uitgestelde volwassenheid had enorme voordelen, want hoe langer je jong bent, des te meer gelegenheid is er om dingen te leren van je ouders.

Geven we ons voldoende rekenschap van het maatschappelijk belang van de adolescentie? In de wetenschap lijkt het probleem “ontdekt” te zijn, want in februari van dit jaar wijdde het wetenschappelijke tijdschrift Nature een heel nummer aan de “wetenschap van de adolescentie”. Het besef dringt door dat de grote groep adolescenten in onze maatschappij de sleutel in handen heeft voor de gezondheid van de volgende generatie. Een bevolking die gezonde jongelui heeft, die goed in hun vel zitten, niet te dik zijn, geen schadelijke gewoontes aanleren en geen overdreven risico’s nemen, weet zich verzekerd van een gezonde toekomst.

De volgende generatie begint al vóór de conceptie. De rijping van zaadcellen bij de man duurt 10 tot 14 weken en dan worden de spermiën nog 1 tot 2 weken in de bijbal opgeslagen voordat ze naar buiten mogen. Je staat er niet bij stil dat het zaad dat je vandaag uitstoot ergens eind vorig jaar is begonnen met de rijping. Voor de vrouw geldt dat nog sterker. De rijping van haar eieren duurt vier maanden. Gedurende deze hele periode, plus die rondom de conceptie, de innesteling van een vrucht en de eerste maanden van de zwangerschap heeft de leefstijl van de aanstaande ouders directe gevolgen voor de volgende generatie.

De adolescentie is ook de periode waarin het brein zich verder ontwikkelt. Allerlei veranderingen in de hersenen krijgen hun beslag waardoor hun werking stabieler en efficiënter wordt. Waar men vroeger dacht dat die veranderingen vrij snel na de pubertijd uitgewerkt waren weet men nu dat de ontwikkeling van de hersenen doorloopt tot in de twintigste levensjaren.

Het lijkt wel alsof de evolutionaire trend van uitgestelde volwassenheid, die begon bij onze verre voorouders, in de moderne maatschappij nog steeds aan het doorzetten is. Dat geeft enorme voordelen omdat jonge mensen in staat zijn om gedurende steeds langere tijd steeds meer dingen te leren en beter voorbereid zijn op een rol in de maatschappij. Door de lange adolescentie is de volgende generatie slimmer dan wij. Daarmee is de lichamelijke en psychische gezondheid van adolescenten ook de sleutel tot een gezonde toekomst. Gezondheidsbedreigende invloeden zoals overgewicht, roken en alcohol zijn niet alleen slecht voor de jongeren zelf maar ook voor de verdere evolutie van onze soort.