Coronavirus-risico als gevolg van kruising met neanderthaler

Ik heb in de afgelopen tijd tien columns over het coronavirus geschreven dus ik vond het welletjes, maar ik moet er opnieuw over schrijven omdat het coronavirus nu ook de evolutie van de mens kruist. Ik las op het internet een voorpublicatie van een artikel dat me zo fascineerde dat ik niet anders kan dan het met u delen. Het zal ongetwijfeld in de komende dagen meer aandacht krijgen als de definitieve publicatie verschijnt.

Biologen zijn naarstig op zoek naar de oorzaken van de grote verschillen tussen mensen in hun gevoeligheid voor infectie met het coronavirus. Als mensen worden besmet met het virus krijgen sommigen zeer ernstige klachten, de ziekte breidt zich uit naar andere organen in het lichaam, ze moeten opgenomen worden in het ziekenhuis en komen in acuut levensgevaar. Andere mensen hebben er weinig last van en herstellen snel. Waarom wordt de een ernstig ziek en de ander niet? We weten dat leeftijd een belangrijke risicofactor is. Ouderen moeten het ontgelden. Ook blijken mannen eerder ziek te worden dan vrouwen. En mensen die om andere redenen al een zwakke gezondheid hebben lopen een verhoogd risico. Toch blijven er grote verschillen tussen mensen. Die schrijft men toe aan de erfelijke aanleg. Biologen speuren in het DNA om een oorzaak te vinden voor de verschillen. Een maand geleden bleek uit onderzoek naar Spaanse en Italiaanse coronapatiënten dat een stuk DNA op chromosoom 3 er mee te maken heeft. Mensen die ernstig ziek werden van het coronavirus hebben een “risico-variant” van dat stuk DNA. Hoe het precies werkt, daar is men nog niet uit. Er liggen zes genen in, dus het is nog een hele uitzoekerij om te bewijzen wat er aan de hand is.

Maar nu komt de schok, althans voor mij: de risico-variant van dat stuk DNA is afkomstig van de neanderthaler. Dat is de conclusie van de publicatie die ik las. Het is geschreven door een zeer gerenommeerde groep van het Max Planck-instituut in Leipzig onder leiding van professor Pääbo.

We weten dat de mens ontstaan is in Afrika en vanaf ongeveer 120.000 jaar geleden over de aarde is gaan migreren, eerst naar het Midden-Oosten, toen naar Australië, toen naar Zuid- en Centraal-Azië en uiteindelijk naar Oost- en West-Europa, waar hij ongeveer 40.000 jaar geleden arriveerde. In het Midden-Oosten en Europa kwam hij neanderthalers tegen want die leefden daar al langer, vanaf 500.000 jaar geleden.

Sinds 2010 weten we ook dat neanderthalers en mensen met elkaar gekruist hebben. Het is verschillende keren gebeurd, maar ook weer niet heel vaak, want het menselijk DNA is niet helemaal gemengd met neanderthaler-DNA. Het bleven twee aparte soorten die er ook verschillend uitzagen. Door kruisingen tussen mensen onderling is het neanderthaler-DNA vervolgens in kleine stukjes verspreid in het menselijk DNA. De huidige Europeanen hebben ongeveer 1% neanderthaler-DNA, maar iedereen heeft een andere verzameling fragmenten. Als je alle stukjes neanderthaler-DNA uit de hele wereldbevolking zou vissen zou je de complete erfelijke aanleg van de neanderthaler kunnen samenstellen, met uitzondering van de fragmenten die sterk nadelig bleken te zijn, want die zijn door evolutie weggewerkt.

Eén van die stukjes (op chromosoom 3) blijkt nu dus een risicofactor te bevatten voor het ontwikkelen van covid-19, de ernstige ziekte die veroorzaakt wordt door SARS-CoV-2, het coronavirus. Die aanleg komt niet voor bij Afrikanen (wat klopt met de neanderthaler-oorsprong), wel bij 8% van de Europeanen, 30% van de volkeren in Zuid-Azië en 4% van de Amerikanen. Het is een dramatisch gevolg van de oeroude liefdesescapade van mensen met neanderthalers.

Of neanderthalers zelf ook last gehad hebben van coronavirussen is niet bekend. Het lijkt niet onmogelijk. Het zou een nieuwe hypothese zijn voor het uitsterven van onze broedermens, waar ik vorige week nog over schreef.