De grote stank

In de lange hete zomer van 1858, een jaar voordat het baanbrekende boek van Charles Darwin over de Oorsprong der Soorten de wereld schokte, vond er in het parlement van Engeland een debat plaats over de stank van de Thames. Sinds een aantal jaren was de situatie zo uit de hand gelopen, de Thames was zo smerig geworden, dat zelfs de keurig geklede parlementsleden de grote stank niet meer konden negeren. We zijn geneigd te denken aan het Victoriaanse Engeland als een baken van beschaving, een voorbeeld van verfijnde cultuur, hoogstaande literatuur en revolutionaire wetenschappelijke ontwikkelingen, maar feitelijk leefde het grootste deel van de bevolking onder abominabele sanitaire omstandigheden. De kindersterfte in Engelse steden was bijna 50%. Diarree, dysenterie, tyfus en cholera waren gewone ziektes die veel slachtoffers maakten. Eén persoon met cholera kon een hele epidemie starten.

In die tijd woonden er ongeveer 2 miljoen mensen in Londen. Hun uitwerpselen spoelden regelmatig over straat vanwege verstopte afvoeren en kwamen ongezuiverd in de Thames terecht waar de hele zooi heen en weer bewoog met de getijden en een langzaam rottende en intens stinkende bagger zich afzette op de oevers. De Thames werd vergeleken met de Styx, de donkere rivier uit de Griekse mythologie, die de onderwereld scheidt van de bovenwereld.

Het is nog steeds zo in sommige delen van de wereld, maar niet meer in Europa. Waarom? Omdat we riolering hebben en schoon drinkwater. In Londen was het de in Frankrijk geboren Engelsman Joseph Bazalgette, een ingenieur die aan het hoofd stond van de Dienst Openbare Werken van Londen, die de architect was van het nieuwe rioleringsstelsel van London. Ondanks veel tegenwerking vanuit de politiek kreeg hij het voor elkaar om de hele stad te voorzien van nieuwe riolering en overstromingen van de Thames te beperken met dijken.

Ik heb dit verhaal uit een boek dat ik een tijdje geleden gelezen heb, “The Great Stink of London”, een historische reconstructie van de moeilijkheden en uiteindelijke successen die Sir Joseph Bazalgette ondervond bij het schoonmaken van de Victoriaanse hoofdstad van het Engelse koninkrijk. Ik vond het met name frappant te merken dat het nog niet zo lang geleden is, dat vrijwel tegelijkertijd met het voorlezen van de brieven van Charles Darwin en Alfred Russel Wallace in de Linnean Society of London, de bekendmaking van de evolutietheorie dus, op 1 juli 1858, de parlementariërs op een steenworp afstand in Westminster Palace hun neus moesten dichtknijpen vanwege de vreselijke stank van Londen. De publicatie van de evolutietheorie vond plaats tijdens het hoogtepunt van de stank.

We staan nauwelijks stil bij de waarde van ons goede rioleringsstelsel en de rioolwaterzuiveringsinstallaties, en de dagelijkse ellende waarin we zouden zitten als we dat niet zouden onderhouden. In de landen waar ze niet investeren in een goed rioolstelsel met afwatering en bedijking, zoals in de grote steden van Indonesië, is het elk jaar weer jammeren over de banjirs in de regentijd.

Je realiseert je hoe ontzettend belangrijk persoonlijke hygiëne en het schoonhouden van je omgeving is voor je eigen gezondheid. Het kan geen kwaad dat te bedenken in tijden van corona. Het lijken simpele, truttige adviezen die we krijgen, over handen wassen, in je ellenboog niezen, en anderhalve meter afstand houden, maar je kunt er ontzettend veel mee bereiken. De verspreiding van een virus gaat via mensen. Het gedrag van die mensen bepaalt hoe snel het virus door de bevolking raast. Mark Rutte staat als een moderne Sir Joseph Bazalgette voor de taak om “Humanity’s Greatest Threat”, zoals de Wereldgezondheidsorganisatie het coronavirus noemde, uit de wereld te helpen, in ieder geval uit Nederland. Het gedrag van ieder individu bepaalt de gezondheid van ons allen.