De kipposaurus is niet ver weg

Noem het een kipposaurus of een dino-kip, het komt binnen handbereik door toepassing van een revolutionaire nieuwe biotechnologie waarmee je het DNA van een individu kunt redigeren, corrigeren of in een door jou gewenste richting veranderen. Dat schreef het tijdschrift Nature afgelopen week. We weten dat vogels afstammen van dinosaurussen; eigenlijk zijn het overgebleven dinosaurussen, hoewel ze er een beetje anders uitzien dan de beesten van 250 tot 65 miljoen jaar geleden, omdat ze door de lucht vliegen. Stel dat je zou weten welke veranderingen er het DNA van een dinosaurus zijn opgetreden waardoor sommige gevederde dinosaurussen zich 120 miljoen jaar geleden ontpopt hebben als vogels. En stel dat je die veranderingen zou kunnen aanbrengen bij een moderne vogel, bijvoorbeeld een kip. Dan is Jurassic Park niet ver weg.

Het komt allemaal door een nieuwe techniek waarover de biologen nu al 3 jaar uitermate opgewonden zijn. Aanvankelijk leken de toepassingen vooral in de medische sector te liggen. Met de techniek, die gaat onder de onuitsprekelijke naam CRISPR-Cas9 kun je het DNA heel precies corrigeren op fouten en die fouten verbeteren zonder dat je een spoor achterlaat. Men ziet enorme mogelijkheden als je dit toe zou passen op menselijke embryo’s bij een in vitro-fertilisatie. Als je weet dat de ouders lijden aan een akelige erfelijke ziekte zou je die ziekte kunnen corrigeren voordat je het embryo terugplaatst in de moeder. Op die manier zijn alle volgende generaties gevrijwaard van de erfelijke aandoening.

Punt is natuurlijk dat je het niet alleen met ziektes zou kunnen doen. Je zou de techniek ook kunnen gebruiken om menselijke embryo’s een opwaardering te geven, bijvoorbeeld de oogkleur, haarkleur, of lichamelijke kracht kunnen beïnvloeden en zo “superbaby’s” te maken. Of je dat als maatschappij echt wilt is natuurlijk de vraag, maar de ervaring wijst uit dat als het kan, er vroeg of laat mensen opstaan die er veel geld voor over hebben om het ook te laten gebeuren.

Ik was een paar maanden geleden betrokken bij een advies van de Gezondheidsraad, de Commissie Genetische Modificatie en de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid die samen een “Trendanalyse Biotechnologie” hebben uitgebracht. In het rapport, dat op 14 juni aangeboden werd aan staatssecretaris Dijksma, pleiten we ervoor dat de politiek en de maatschappij zich buigen over deze ontwikkelingen. De biotechniek gaat namelijk razendsnel, veel sneller dan de regelgeving. Het is zaak – hoognodig – dat we met elkaar bedenken hoe we de nieuwe mogelijkheden in goede banen kunnen leiden. Een groep wetenschappers, bijeen op een conferentie van 1 tot 3 December 2015 in Washington, heeft opgeroepen tot een moratorium, d.w.z. een pas op de plaats, totdat we weten of er echt geen risico’s zijn en we bedacht hebben hoe we om moeten gaan met de ethisch-medische dilemma’s.

Maar de toepassing van genoomcorrectie in de evolutiebiologie is weer een ander verhaal. Ik weet zeker dat er veel mensen – vooral jongens tussen 5 en 12 jaar – geïnteresseerd zullen zijn in een levende dinosaurus, ook al is die gemaakt uit een kip. En wat dacht je van een mammoet, gemaakt door wat knutselen aan het genoom van een olifant?

Zover is het onderzoek nog niet. Aan de universiteit van Chicago is men erin geslaagd om de vinnen van zebravissen te modificeren zodat ze meer op poten lijken. In Berkeley, Californië, kan men de poten en antennes van een vlokreeftje veranderen en een groep aan de Yale-universiteit in Connecticut is erin geslaagd de ontwikkeling van een kippensnavel bij te sturen zodat die de kenmerken krijgt van een dinosaurus-bek.

Dus een echte kipposaurus is nog toekomstmuziek, maar die toekomst is niet ver weg. Het zou de evolutiebiologie in een volledig nieuwe fase brengen omdat we dan in staat zullen zijn om hypotheses over de voorouders van nu levende dieren werkelijk te toetsen. Wat een vooruitzicht!