Een kever die geen kever heet

De Engelse bioloog J.B.S. Haldane, die bekend stond om zijn scherpe kwinkslagen, kwam op een keer in een gezelschap van theologen. Men vroeg hem: “Meneer Haldane, u heeft uw hele leven gewerkt aan de natuur. Bent u nu ook iets te weten gekomen over de Schepper?” “Ja” zei Haldane, “Hij is enorm gek op kevers”. Haldane refereerde aan het feit dat er zo ontzettend veel keversoorten zijn, veel meer dan zoogdieren. Van alle diersoorten ter wereld is naar schatting een kwart kever. Wat heeft God bezield als hij de natuur naar zijn beeld en gelijkenis geschapen heeft?

Of Haldane dit werkelijk zo gezegd heeft, is niet helemaal duidelijk. We kunnen het hem niet meer vragen want hij is al in 1964 overleden. Ik heb het verhaal uit een artikel gepubliceerd in 1959 en toen werd het al apocrief genoemd. Maar het illustreert zo mooi de enorme diversiteit van de insecten en wordt daarom vaak door biologen verteld.

Het mag dus geen wonder heten dat toen mijn collega uit Leiden, Menno Schilthuizen en mijn collega aan de VU, Joris Koene, het Vondelpark in Amsterdam introkken om de biodiversiteit van de stad te onderzoeken, ze een nieuwe kever vonden. Juist omdat er zoveel zijn vind je ook vaak wat nieuws, maar deze was wel heel bijzonder. Een nieuwe soort voor de wetenschap! Het is opvallend dat tegenwoordig veel nieuwe diersoorten worden gevonden in de stad. Waar het platteland gladgestreken en platgewalst wordt door snelwegen en woningbouw en de landbouwgronden vanwege de hoge stikstofneerslag alleen maar goed zijn voor de koeien, trekt de natuur zich terug in de stad, lijkt het wel. De stad is voor biologen een nieuw territorium. Vroeger keek je neer op stadsbiologen; de echte bioloog bestudeerde natuurgebieden. Maar tegenwoordig lopen stadsbiologen voorop.

Schilthuizen en Koene pasten ook een moderne methode toe: burgerwetenschap. Er zijn heel veel mensen die hart hebben voor de natuur, mensen die het gewoon ontzettend leuk vinden om ingeschakeld te worden bij wetenschappelijk onderzoek naar de natuur. Als er dan een universitaire afdeling achter staat die de resultaten analyseert en erover publiceert worden ze extra gemotiveerd. De publicatie over de nieuwe kever in het Vondelpark heeft dan ook 19 auteurs waarvan er 11 optreden namens “Taxon Expeditions”, het bureau dat speciaal is opgezet om dit soort werk in goede banen te leiden.

De vrijwilligers hadden putvallen met vleesbrokjes uitgezet in de koeienweide van het Vondelpark. Je vangt dan allerlei beesten die op vlees afkomen, o.a. veel aas etende kevers. De nieuwe kever behoort tot het geslacht Ptomophagus, wat letterlijk aaseter betekent. Hij valt in de familie van de truffelkevers, een erg onbekende groep, zelfs voor biologen, maar vergis u niet: er zijn alleen al van deze familie 3700 soorten.

Als je een nieuwe soort vindt mag je hem ook een naam geven. Er is maar een regel: je mag hem niet naar jezelf noemen. Vaak worden nieuwe soorten genoemd naar wetenschappers die in hun vakgebied erg bekend zijn. Als mensen soorten naar je noemen heb je aanzien in je vakgebied. Maar anderen noemen nieuwe soorten naar hun vrouw of naar een geheime geliefde en de Duitsers maken er een gewoonte van om nieuwe soorten onuitsprekelijke Duitse namen te geven. Dat doen ze om de Amerikanen te pesten die die namen niet kunnen uitspreken.

Maar Menno en Joris hebben hun kever genoemd naar De Beatles. Ptomophagus thebeatles heet hij vanaf vorige week, een beetle die beatle heet. Het had ook “dekeavers” kunnen zijn, maar dit is leuker. Niet ver van het Vondelpark hielden John en Yoko 50 jaar geleden hun “Bed Peace”-demonstratie in het Hilton hotel. Het was raar dat er naar die kevers nog nooit een kever genoemd was. Maar of ze blij geweest waren met een aaskever van 2,7 millimeter vraag ik me af. Misschien de volgende keer een nog onbekende bedwants?

Afbeelding: Nature Today: https://www.naturetoday.com/nl/nl/nature-reports/message/?msg=26292