Een land aan zijn lot overgelaten

Sprakeloos over de oorlog in Oekraïne recapituleer ik hieronder een column die in deze krant verscheen op 17 mei 2019. Ik bivakkeerde toen een paar maanden in Polen waar ik een cursus gaf aan de Universiteit van Krakau. Ik bracht ook een kort bezoek aan de stad Lviv in West-Oekraïne. Lviv is goed bereikbaar vanaf Krakau. Je neemt de trein naar het oosten, stapt over in Przemysl en een eindje voorbij de buitengrens van de Europese Unie ligt je bestemming.

Het centrum van Lviv is een melée van keien, kerken en koffiehuizen waar met een mooie combinatie van sjofelheid en authenticiteit de trams met veel gerammel en gegier doorheen rijden. Lviv staat sinds 1998 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO en het bruist bovendien van de gezelligheid, echt een plek waar een Nederlander zich thuis voelt.

Oekraïne hunkert naar aansluiting met Europa en gelijk hebben ze, maar de Europese Unie en de NATO laten het land aan zijn lot over. De Russen hebben het oosten bezet, evenals de Krim, terwijl noch Amerika, noch Europa er iets tegen deed. Een Oekraïens lidmaatschap van de Europese Unie is zo logisch als maar kan, maar het is onbespreekbaar vanwege de anti-Europese stemmingmakerij overal in Europa. Oekraïne moet het voorlopig doen met een associatieverdrag. Toch hoort Oekraïne qua historie en cultuur veel meer bij Europa dan een land als Turkije, waar wel toetredingsonderhandelingen mee lopen, al zijn die gelukkig sinds maart 2019 officieel in de ijskast gezet.

Lviv heeft een enorm rijke maar dramatische geschiedenis. De streek West-Oekraïne of Galicië hoorde bij Polen, Oostenrijk, Duitsland en Rusland. De stad heeft daardoor vijf verschillende namen, behalve Lviv ook Lwów, Lvov, Lemberg of Lemberik, afhankelijk van of je Oekraïens, Pools, Russisch, Duits of Jiddisch bent. In de veertiende eeuw werd de streek bezet door het Poolse leger en gedurende drie eeuwen was Lviv Pools. Maar bij de opdeling van Polen kwam Lviv onder bestuur van de Oostenrijkse Habsburgers om na een korte periode van onafhankelijkheid na de Eerste Wereldoorlog onder Sovjet-bewind te komen. Terwijl West-Oekraïne bekend stond als de graanschuur van Europa, leidde de door Stalin met harde hand doorgevoerde collectivisatie van de landbouw tot een ongekende hongersnood, waar naar schatting vier miljoen mensen aan bezweken, een drama dat in Oekraïne bekend staat als de “Holodomor”, en een belangrijke bron van anti-Russische gevoelens. In 1941 viel Duitsland de Sovjetunie aan en veroverde het grootste deel van Oekraïne waaronder Lviv. De bezetting door de nazi’s betekende het einde van de Lvivse Joden. De stad had een aanzienlijke Joodse bevolking van 150.000 zielen, die aan het begin van de Tweede Wereldoorlog nog toenam door vluchtelingen vanuit Polen. Vrijwel die hele Joodse gemeenschap is door de nazi’s afgevoerd en uitgemoord. De synagoge in de Joodse wijk werd opgeblazen; op die plaats is nu een indrukwekkend gedenkteken.

Na de capitulatie van Duitsland kwam Lviv aan de “verkeerde” kant van het ijzeren gordijn terecht. Het had net zo goed een Poolse stad kunnen worden. Lviv was een brandhaard voor de Oekraïense Maidan-revolutie van 2014 die leidde tot het afzetten van de Rusland-gezinde president Janoekovytsj. Het land heeft sindsdien de ogen strak gericht op het Westen. President Zelenski heeft zelfs na zijn verkiezing gezegd dat “niemand de koers van Oekraïne richting Europa zal stoppen”. Europa moet die wens serieus nemen.

Poetin wil Oekraïne “denazificeren”. Maar de geschiedenis van Lviv vertelt een ander verhaal. Oekraïne heeft juist de allerergste naziterreur en de allerergste Russische onderdrukking over zich heen gekregen. Dat gebeurt nu weer. Oekraïne wordt aan zijn lot overgelaten, het slachtoffer van Poetin, aperte leugenaar en levensgevaarlijke despoot.