Schadelijke dwarsverbinding

Vorig week rondde ik mijn collegeserie af voor de HOVO-cursus “Bodem: diversiteit en functie van het leven onder het maaiveld”. Ik heb elk jaar weer veel plezier in het geven van onderwijs aan het 50+-publiek, vanwege hun oplettendheid, wijsheid en eigenwijze opmerkingen. Deze cursus trok zo’n 60 mensen, wat ik niet verwachtte vanwege het onderwerp. Maar het blijkt dat de bodem toch veel mensen bezighoudt, vaak omdat ze een moestuin hebben, zich zorgen maken om het milieu of gewoon uit pure interesse.

Ik kon met deze cursus drie top-bodemgebeurtenissen van 2023 afsluiten, namelijk de première van de succesvolle film “Onder het maaiveld” in het begin van het jaar, de publicatie van mijn boek over bodemdieren in april 2023 en de toekenning van de Spinozapremie over ondergrondse schimmelnetwerken aan mijn collega Toby Kiers in het najaar.

Wat ook stilletjes in juni 2023 gepasseerd is, is een Europese wet waarin de lidstaten zich verplichten tot het onderhouden van een periodiek landelijk bodemonderzoek met behulp van een aantal indicatoren waaraan je kunt zien hoe het ervoor staat en welke voortgang er geboekt wordt met het herstel van de bodem. Deze wet maakt onderdeel uit van de Greendeal. De natuurherstelwet die ook in de Greendeal zit, passeerde in sterk afgezwakte vorm begin dit jaar.

Maar of het echt wat wordt met het bodembeleid is de vraag. Een van de onderwerpen die ik in de cursus behandelde was de bijdrage van bodemorganismen aan de stikstofcyclus. Alle belangrijke omzettingen in de cyclus, van luchtstikstof naar ammoniak en nitraat en weer terug, worden uitgevoerd door bacteriën in de bodem. Althans, dat is zo in de natuur. Maar de mens heeft daar dwars doorheen een kunstmatige verbinding aangebracht door met een chemisch proces stikstof uit de lucht te halen en vast te leggen als ammoniak. Van die ammoniak wordt kunstmest gemaakt, waar planten van groeien en de stikstof daarin komt weer bij ons terug als veevoer. Vervolgens blijven wij zitten met de stikstof in de mest van het vee, maar tegelijkertijd houden we de uit de hand gelopen cyclus aan de gang met meer en meer kunstmest.

Dat is de situatie waarin we nu terecht gekomen zijn, maar niemand lijkt er iets aan te willen doen. De politiek luistert naar de brute macht van tractoren, vandalisme op de openbare weg en de zware lobby van de agrarische sector. Een derde van de EU-begroting gaat naar de landbouw, 835 miljoen naar Nederland, waarvan 720 miljoen inkomenssteun voor de boeren, en nog wil de agrarische sector geen millimeter bewegen. LTO liep in 2023 weg bij de gesprekken over het landbouwakkoord. Daarna viel het kabinet en kwam de stikstofdiscussie tot stilstand. Het rechtse kabinet waar we op afstevenen belooft weinig goeds.

Er was een tijd waarin ik het beste voor had met de agrarische sector, vooral met de akkerbouw, want die produceert de gewassen die we elke dag kunnen eten. Maar om de een of andere reden lijken akkerbouwers weinig invloed te hebben op de stikstofdiscussie. Het gaat altijd over veeteelt en mest. Door de boerenacties in de laatste maanden en de continue tegenwerking vanuit belangengroepen, tegen stikstofmaatregelen die we nota bene al 40 jaar geleden hadden moeten implementeren, ben ik helemaal klaar met ze.