Een menselijk orgaan kweken in een varken

Ik was 2 weken geleden bij een symposium waar ik met mijn oren zat te klapperen. Ik wist niet dat ze in de medische technologie al zo ver waren. Tegelijkertijd riep het allerlei tegenstrijdige gevoelens op. Laat me u er iets over vertellen.

Iedereen weet dat er een groot tekort is aan donororganen voor transplantatie. Om allerlei redenen registreren mensen zich niet als orgaandonor met als gevolg dat er lange wachtlijsten zijn voor nieren, longen, harten, alvleesklieren, levers, enzovoorts. Als noodgreep heeft men geprobeerd om organen uit dieren, bijvoorbeeld varkens, te transplanteren naar de mens maar de resultaten zijn niet hoopgevend: het varkensorgaan wordt afgestoten door het menselijk lichaam. Je moet allerlei trucs uithalen om de afstotingsreacties te onderdrukken, en die hebben ook weer grote nadelen.

Een andere aanpak zou zijn om een menselijk orgaan te kweken in een dier. Daar ging de lezing over bij het symposium. Wat de onderzoekers gedaan hadden was een vroeg embryo van een varken dat via in vitro-fertilisatie is verkregen, vóór het terugzetten in de zeug te injecteren met menselijke stamcellen. De big die dan geboren wordt heeft voor een deel menselijke cellen. Men noemt zo’n dier een chimaera. Het was al gelukt om dieren te maken die half rat en half muis zijn, maar nu lieten de onderzoekers zien dat het ook lukte met mens en varken, hoewel het aantal menselijke cellen in het varken nog gering was.

Je kunt nog een stap verder gaan: in het vroege varkensembryo schakel je de voorlopercellen van een bepaald orgaan uit. Dat kan door een gen stil te leggen dat alleen in dat orgaan actief is. Men heeft dit gedaan met de alvleesklier. Het gevolg was dat er een biggetje geboren werd zonder alvleesklier, dat natuurlijk niet lang leeft. Maar nu kun je in hetzelfde embryo, nadat je de vorming van een varkensalvleesklier hebt stilgelegd, menselijke stamcellen injecteren die die de plaats innemen van de alvleesklier. Als de big groot genoeg is kun je hem slachten en de menselijke alvleesklier eruit halen om te transplanteren naar de mens.

Het is nog niet gelukt, maar het zal niet lang duren, denk ik. De vraag is natuurlijk: wil je dit wel? Stel dat er menselijke cellen in de hersenen van het varkensembryo terecht komen. Gaan die zich dan als varkenscel of als menselijke cel gedragen? En wat is het effect op het gedrag van het varken? In Europa zijn zulke proeven verboden. De publieke opinie is faliekant tegen biotechnologie bij dieren. In Nederland houdt de embryowet van 2002 het tegen. Het nieuwe kabinet zal geen uitbreiding van die wet gaan doorvoeren, iets waar wetenschappers het laatste half jaar hard voor hebben gepleit. Maar de ervaring wijst uit dat als iets medisch mogelijk is, de druk om het toe te passen enorm gaat toenemen. Leg maar eens aan een nierpatiënt uit dat er een techniek is om hem een nieuwe nier te geven, maar dat we er bewust van afzien om die toe te passen.

Het onderzoek dat op het symposium werd gepresenteerd komt uit Amerika. Prof. Juan Carlos Belmonte is de onderzoeksleider, een wereldnaam op het gebied van stamcelonderzoek. In 2014 verhuisde hij van Barcelona naar het Salk-Instituut in San Diego. Interessant vond ik dat je bij dit soort onderzoekers echt niet moet denken aan de makers van de “Boys from Brazil”. Het zijn zeer gewetensvolle wetenschappers, die zich heel goed bewust zijn van de risico’s en die actief deelnemen aan ethische discussies. Zij doen hun werk in de vaste overtuiging dat ze de medische wetenschap en het welzijn van de mens een stap vooruit helpen. Zolang we er maar over in discussie blijven, dat lijkt me de cruciale vraag.