Mijn nek voor seks

Het heeft in alle kranten gestaan dus u kent het verhaal al: er is een nieuwe verklaring voor de lange nek van de giraf. De belachelijk lange nek is niet geëvolueerd om bij de bovenste blaadjes van de bomen te komen, de nek is zo lang geworden omdat het een voordeel gaf bij de strijd om de beste partner. Met een lange nek win je het gevecht van andere giraffen en daardoor is je nakomelingschap groter dan die van de kortnekken. Het verhaal gaat erin als koek, maar er klopt volgens mij weinig van.

De lange nek van de giraf is al bijna 200 jaar een discussiepunt onder biologen. Dat begon al met de Franse evolutiebioloog Jean-Baptiste Lamarck die in zijn boek uit 1830 de volgende beschrijving gaf: “… we weten dat dit dier, het grootste van de zoogdieren, in de binnenlanden van Afrika voorkomt en leeft op plaatsen waar de aarde bijna altijd droog is en zonder gras, wat hem verplicht om van de boombladeren te eten en zich voortdurend in te spannen om die te bereiken. Door deze gewoonte, die gedurende lange tijd door alle individuen van zijn soort is aangehouden, zijn de voorpoten langer geworden dan de achterpoten en zijn nek is zodanig verlengd dat de giraf zonder zich op zijn achterpoten op te richten zijn kop op zes meter hoogte kan brengen (bijna vijf voet).”

Ik heb dit even voor u vertaald omdat je bij klassieke verhalen altijd erg moet uitkijken of de bron correct is. Maar het staat er echt, op bladzijde 256 van Lamarcks boek. De beschrijving die hij van de giraf geeft klopt als een bus maar de verklaring natuurlijk niet. Het is niet zo dat de giraf door zijn nek ver uit te rekken jongen kreeg die een lange nek hadden. Dat principe is door Charles Darwin naar de prullenmand verwezen. De lange nek is volgens Darwin ontstaan doordat er erfelijke verschillen waren in neklengte tussen individuele giraffen, terwijl degene met de langste nek de meeste nakomelingen kreeg. Daardoor nam de gemiddelde neklengte per generatie toe.

Zowel Darwin als Lamarck benadrukten het voordeel van een lange nek bij het eten van boombladeren. Een Chinese onderzoeksgroep komt nu, in het blad Science van 3 juni, met een heel andere verklaring (die eigenlijk al in 1996 geponeerd werd): de nek is lang geworden omdat de giraffen met de langste nek de meeste vrouwtjes kregen. De Chinezen hebben een girafachtig fossiel gevonden van 17 miljoen jaar oud. Dit beest heeft op zijn schedel een opvallende stevige plaat. Verder is het gewricht tussen de schedel en de eerste wervel heel zwaar uitgevoerd en ook de andere nekwervels hebben verstevigingen. Deze kenmerken suggereren dat het dier geweldig goed was in het geven van kopstoten, een gebruikelijke vechtstrategie bij hoefdieren. Dat je met zo’n lange en stevige nek goed blaadjes van de bomen kunt eten was een bijkomstigheid, volgens de auteurs.

De fossiele giraf is interessant maar bewijst de vondst dat de nek lang is vanwege de strijd tussen mannetjes? Daarvoor zou je toch op zijn minst moeten weten of langnekken meer jonkies krijgen en of neklengte erfelijk is. Dat is niet onderzocht. Bovendien, als een eigenschap voordelig is in de strijd tussen mannetjes is die eigenschap bij de mannetjes altijd sterker ontwikkeld dan bij de vrouwtjes. Denk aan de lichaamsgrootte van de gorilla, de slagtand van de walrus, de staart van de pauw en de oogsteellengte van oogsteelvliegen. Als er sprake is van seksuele selectie is er ook seksuele dimorfie: verschil tussen mannetjes en vrouwtjes.

De suggestie “lange nek voor seks” valt voor mij in de categorie “altijd waar-verhalen”, namelijk dingen die een mooi verhaal opleveren maar niet te bewijzen zijn. Lamarck had geen gelijk, Darwin had een goed idee maar de Chinezen slaan een slag in de lucht.