Nieuwe naam voor het schrijverke

Als hoofdspreker bij de lustrumreünie van de studievereniging moest ik natuurlijk met iets belangrijks komen. Je spreekt voor oudgedienden, ex-studenten en jongelui. Die verwachten iets en bovendien hebben ze me bij mijn afscheid erelid gemaakt. De studievereniging van de VU-biologen heet Gyrinus natans, opgericht in 1953. Het is de wetenschappelijke naam van een klein kevertje dat op het water rondscharrelt en daarbij hele snelle cirkelbewegingen maakt, vaak in groepjes, zodat je er tureluurs van wordt. Dat is natuurlijk ook de bedoeling, het gedrag is bedoeld om vogels die de kevertjes van het water willen pikken, in de war te brengen. In het Nederlands heten deze kevertjes (er zijn meerdere soorten van) schrijvertjes.

De naam van de studievereniging verwijst naar een gedicht van Guido Gezelle, de bekende Vlaamse Rooms-katholieke priester, maar ook dichter, uit de negentiende eeuw. Gezelle heeft veel gedichten gemaakt over de natuur, die nu een beetje zoetsappig overkomen, maar wel een plek hebben in de literaire canon van Nederland. In het gedicht “Het Schrijverke Gyrinus natans” verwondert Gezelle zich over het “krinklende, winklende waterding” en vraagt zich af: wat schrijven jullie kevertjes toch op het water, met die cirkelbewegingen? Totdat het tot hem doordringt: o, natuurlijk, jullie schrijven de naam van God! Voor de Christelijke studenten van de VU was dat in 1953 natuurlijk prachtig. Sindsdien is het zoetsappige er wel af en dragen de biologen van de VU Gyrinus als geuzennaam.

Het was dan ook een groot genoegen toen ik er achter kwam dat Gyrinus ook opgenomen is in de canon van de Nederlandse natuur. Hij hoort bij de 50 meest aansprekende Hollandse soorten. Samen met het volledige gedicht van Gezelle en een paar mooie foto’s van Jelger Herder prijkt hij daar als nummer 29. Het is een uitstekende keus geweest van Dick de Vos, de samensteller van de canon.

Een tijdje geleden was ik in Brugge, de geboorteplaats van Gezelle. Op het Guido Gezelleplein staat een standbeeld van hem en daarnaast is een café “’t Schrijverke”. Ik bestelde daar wat Vlaamse frieten. Ik vertelde aan de bediening dat ik van Gyrinus was, maar dat kwam niet over. Ze dachten dat met “’t Schrijverke” de man van het standbeeld bedoeld werd. Van dat kevertje hadden ze nog nooit gehoord.

Maar nu kom ik op het hoofdonderwerp van mijn lezing voor de reünisten. Nu Gyrinus is opgenomen in de Nederlandse canon en een café in Brugge naar hem genoemd is, is de missie voltooid zou je kunnen zeggen. Wordt het niet eens tijd om het zoetsappige verleden achter ons te laten en de biologenvereniging een nieuwe, eigentijdse naam te geven?

Het jaar 2023 was het jaar van de bodemdieren. In februari kwam de film “Onder het maaiveld” uit, vervolgens was er in maart een groot congres over de biodiversiteit van de bodem in Dublin en in april kwam mijn boek over bodemdieren uit. Als klap op de vuurpijl won mijn collega Toby Kiers dit jaar de Spinozapremie voor haar werk aan bodemschimmels. Vier bodemgebeurtenissen, allemaal in 2023.

Vanwege zoveel aandacht voor de bodem was mijn voorstel aan Gyrinus om de naam van een bodemdier te kiezen als nieuwe naam. Mijn suggestie was “Beerdiertje”. Beerdiertjes zijn microscopisch kleine bodemdieren die rondscharrelen in het poriewater. Ze zijn onder wetenschappers vooral bekend omdat ze extreem goed tegen uitdroging kunnen. Dan verschrompelen ze tot een zaadje en in die toestand kun je ze in het luchtledige met een raket een paar rondjes om de aarde sturen en dan nog komen ze na afloop weer tot leven. Als je ooit een beerdiertje gezien hebt, ben je direct verkocht, zo schattig zijn ze. Aan het begin van de film “Onder het maaiveld” kruipt er eentje schuin over de volle breedte van het scherm, een magnifiek gezicht. Niet alleen heeft een beerdiertje een hoog knuffelgehalte (ook belangrijk voor een studentenvereniging), maar het heeft ook het woord “bier” in zich en bovendien is hun tolerantie voor extreme condities ook erg aantrekkelijk. Of mijn voorstel wordt aangenomen weet ik nog niet, ik wacht de volgende reünie af.