Piep-krak
De zoektocht naar buitenaards leven heeft een van zijn iconen verloren. Frank Drake, Amerikaans astronoom, is overleden op 2 september. Drake was de gangmaker achter het SETI-project, een stelsel van enorme radiotelescopen waarmee continu de ruimte afgespeurd wordt naar signalen die zouden kunnen duiden op intelligent leven.
Al op achtjarige leeftijd, kijkend naar de planeet Jupiter, begon hij zich te interesseren voor leven buiten de aarde. Tijdens zijn studie aan de Harvard Universiteit ving hij een signaal op dat leek te duiden op intelligentie, afkomstig uit de Plejaden, een sterrenstelsel op ongeveer 440 lichtjaar van de aarde. Bij nadere analyse bleek het een radiosignaal te zijn afkomstig van de aarde zelf. Maar zijn fascinatie met buitenaards leven liet hem niet los. Samen met Carl Sagan, een andere grootheid van de Amerikaanse sterrenkunde, ontwierp hij de informatieborden aan boord van de onbemande Pioneer 10 en 11 capsules. Op die platen staan afbeeldingen van een man en een vrouw. Als die sondes ooit door een intelligent wezen worden gevonden, kunnen die zien hoe wij eruitzien en waar ze ons kunnen vinden. De Pioneers 10 en 11 werden gelanceerd in 1973 en 1974, vlogen langs Saturnus en Jupiter en verlieten ons zonnestelsel. Het laatste contact was in 2002.
Het SETI-project heeft een hoop informatie opgeleverd van het type piep-krak, maar tot nu toe geen indicatie voor buitenaards leven. In december 2020 dacht men een signaal opgevangen te hebben vanuit de omgeving van Proxima Centauri, een ster op ruim 4 lichtjaar afstand van de aarde, maar ook dat bleek een artefact. Het heeft wel geholpen om de procedures scherp te krijgen waarmee betekenisvolle signalen gefilterd worden uit de enorme piep-krak ruis die uit de ruimte komt.
Alle inspanningen ten spijt zijn er door wetenschappers nog nooit aanwijzingen gevonden dat er intelligent leven is buiten de aarde. Je zou denken, dan nemen we voorlopig aan dat er geen buitenaards leven is, dat wij de enige zijn in het heelal, maar die conclusie is voor veel mensen onverteerbaar, zeker voor Drake en Sagan.
Het belangrijkste argument van Drake was een formule, waarmee hij de kans op buitenaards leven kon uitrekenen. De kans op ontstaan van leven is weliswaar extreem klein, maar het aantal sterren in het heelal is zo groot dat er alleen al in ons melkwegstelsel een miljoen beschavingen zouden kunnen zijn die in staat zijn tot communicatie. De vergelijking van Drake zal nog wel een hele tijd gebruikt worden om dit argument te onderbouwen, maar het is eigenlijk geen vergelijking die iets bewijst. Als één van de kansen die Drake met elkaar vermenigvuldigt niet heel klein is maar gewoon nul, is het voorspelde aantal intelligente beschavingen ook nul, hoeveel sterren er ook zijn.
Toch is ook onder wetenschappers de overtuiging dat er leven buiten de aarde is wijdverbreid. En het zijn niet de minsten die dit denken. Zo schreef bijvoorbeeld de Belgische bioloog en Nobelprijswinnaar Christian De Duve in 1995 een invloedrijk boek waarin hij betoogde dat het leven op aarde zelf het bewijs is voor buitenaards leven. Namelijk, vrij snel nadat de aarde geschikt werd voor leven, ongeveer 4 miljard jaar geleden, vinden we ook al de eerste sporen van leven. Het ontstaan van leven op een planeet die daarvoor geschikt is lijkt een noodwendig gevolg van de kosmos, zegt hij. Daar tegenover staan weer andere Nobelprijswinnaars, zoals de Franse bioloog Jacques Monod, die van mening zijn dat wij alleen zijn in het universum.
Waar staat u en waar sta ik, te midden van deze giganten? Ik houd het op de eenvoudige nulhypothese: er is geen leven buiten de aarde zolang niet iemand in de piep-krak-bende een boodschap heeft gevonden. Hopelijk neemt Drake me het niet kwalijk.