Red de bodem
Yoga Guru Sadhguru is afgelopen maandag begonnen aan een motortocht van 30,000 km, van Londen naar Zuid-India, om aandacht te vragen voor het wereldwijd verlies van bodems. Sadhguru, een van de belangrijkste spirituele leiders van India, rijdt door 27 landen van Europa en het Midden-Oosten en probeert overal politici en regeringsfunctionarissen te spreken te krijgen om aandacht te vragen voor bodemherstel. Afgelopen dinsdag was hij in de RAI in Amsterdam. Het moet een topprioriteit zijn voor veel landen, zegt hij, want overal gaat de bodem achteruit. We hebben het over CO2-emissies en de opwarming van de aarde, maar we vergeten een zo mogelijk nog groter probleem: het verlies van vruchtbare bodem. Naar schatting hebben we nu nog 80 tot 100 oogsten te gaan. Er is nog voor 45 tot 50 jaar aan bodem over. In 2045 zullen we 40% lagere landbouwproductie hebben vanwege de achteruitgang van de bodemkwaliteit, terwijl we juist meer moeten produceren om de wereldbevolking te voeden. Aldus Sadhguru. En veel deskundigen geven hem gelijk. De Amerikaanse bioloog Jo Handelsman schreef een beklemmend boek over dit probleem: “A World Without Soil”.
De bodem bestaat uit een laag van klei, zand, leem en humus, die ligt op het onderliggende gesteente of sediment. Die laag is op sommige plaatsen meer dan 1,5 m dik, maar op andere plaatsen maar 25 cm. De vruchtbare bovenlaag van de aarde is gedurende duizenden jaren opgebouwd. Een bodem maakt continu humus uit dode plantenresten, die vermengd worden met verweerd gesteente uit de ondergrond, maar dat gaat langzaam, ongeveer 1 mm per jaar. Als je de bodem te intensief gebruikt neemt het humusgehalte af en houd je op den duur alleen maar zand en stenen over. Dat zie je overal gebeuren, ook in landen die nu nog bekend staan als grote landbouwproducenten zoals de Verenigde Staten.
In Nederland kennen we dit probleem ook. Het verlies van goede bodem wordt bij ons niet veroorzaakt door erosie of verwaaiing, maar door bebouwing. We hebben onze vruchtbare bodem te danken aan sedimenten die door de rivieren afgezet worden. Alle bodem die in de Alpen wegspoelt door de aanleg van skipistes belandt na verloop van tijd hier in de lage landen. Wij hebben onze enorm hoge landbouwkundige productie te danken aan onze ligging benedenstrooms van grote rivieren. Maar wat doen we? We bouwen heel Nederland vol met woningen en industrieterreinen, terwijl we juist meer landbouwgrond nodig hebben om de landbouw te extensiveren en ecologisch te maken.
Ik geef een paar voorbeelden uit mijn omgeving. De gemeente Edam-Volendam wil haar deel van de Purmer (uitstekende grond voor akkerbouw en melkveehouderij) volbouwen met een industrieterrein. De gemeente Koggenland wil het industrieterrein van Avenhorn uitbreiden in de Berkhouter polder. In Purmerend liggen grote delen van het industrieterrein Baanstee-Noord al jarenlang braak. De gemeenten beconcurreren elkaar met industrieterreinen omdat het veel geld oplevert. Dat je daarmee vruchtbare bodem verliest is van later zorg.
De weilanden worden volgebouwd omdat het veel gemakkelijker is om bedrijven en woningen te bouwen op landbouwgrond dan binnen de bebouwde omgeving. In de bebouwde kom heb je te maken met omwonenden, parkeerproblemen en lastige situaties in het grondeigendom. Het voortdurend bouwen op uitleglocaties wordt door de provincie en de nationale overheid niet voldoende tegen gegaan. Bescherming van de bodem levert geen geld op. De landbouw zit in het verdomhoekje, de boeren moeten de ene na de andere maatregel incasseren en de milieubeweging kiest vaak positie tegen de landbouw. Dat is de verkeerde kant. De landbouw moet vernieuwen en de milieubeweging moet mét de landbouw staan voor behoud van een gezonde bodem en mooie natuur.
Ik kon de bijeenkomst van yogi Sadhguru in Amsterdam niet bijwonen. Ik wens hem via deze column veel succes met zijn actie. Red de Bodem!