Spoedcursus wetenschap voor de president

Beste Donald,

De geschiedenis wijst uit dat elke Amerikaanse president tijdens zijn regeerperiode te maken krijgt met majeure wetenschappelijke uitdagingen. Reagan trof maatregelen tegen de afbraak van de ozonlaag, Bush sr. kreeg te maken met de Exxon Valdez-olieramp, Clinton moest een beleid ontwikkelen voor het internet, onder Bush jr. werden anthrax-brieven verstuurd en Obama tekende het klimaatakkoord van Parijs. U denkt dat u er bent met economie en defensie, maar u zult zien dat de problemen van de toekomst een technisch-wetenschappelijke deskundigheid vereisen.

Het tijdschrift Science publiceerde op 21 oktober j.l. een spoedcursus van zes wetenschapslessen voor de volgende president. Dat bent u geworden. Ik geef u hierbij, geheel gratis, de eerste les: de evolutie van ziekteverwekkers gaat sneller dan de ontwikkeling van onze verdediging.

Ziekteverwekkers zoals bacteriën, virussen en eencellige parasieten hebben een korte levenscyclus en kunnen zich enorm snel vermeerderen. Als je ze bestrijdt met medicijnen kun je ze grotendeels om zeep helpen, maar er hoeft maar één mutant tussen te zitten die toevallig resistent is, en die heeft binnen de kortste keren de hele populatie over genomen. De bestrijding van bacteriële infecties met antibiotica, van tumorcellen met cytostatica en van HIV met reversetranscriptaseremmers leveren ons schoolvoorbeelden van evolutie. Het klassieke mechanisme van evolutie onder invloed van selectie, zoals Darwin dat al beschreef in zijn boek uit 1859, wordt op prachtige wijze geïllustreerd in de geneeskunde. Alleen is het in dit geval een ontwikkeling die je niet wilt en die potentieel bedreigend is voor de hele wereldbevolking, u incluis, want infecties zijn op uw leeftijd gevaarlijk dan bij jonge mensen.

In de Verenigde Staten ontwikkelen 2 miljoen mensen elk jaar resistentie tegen antibiotica en jaarlijks overlijden 23.000 mensen doordat er geen geschikte antibiotica meer voor ze zijn. De Wereldgezondheidsorganisatie schatte in 2015 dat zich jaarlijks 580.000 nieuwe gevallen van tuberculose aandienen van een vorm die resistent is tegen twee van de meest krachtige medicijnen. En dan hebben we het nog niet eens over het ebola- en het zika-virus die helemaal moeilijk te bestrijden zijn.

Wetenschappers ontwikkelen geneesmiddelen tegen zulke kwaadaardige ziekteverwekkers in laboratoria onder extreme bescherming. Toch is het mogelijk dat ziekteverwekkers per ongeluk ontsnappen of – nog erger – in verkeerde handen komen. En tot overmaat van ramp kunnen ziekteverwekkende virussen ook nog overspringen van dieren op mensen, zoals gevaarlijke varianten van het vogelgriepvirus. Als het vogelgriepvirus in de mens combineert met het menselijke griepvirus zijn de poppen aan het dansen. Vorige week kondigde staatsecretaris Van Dam weer een ophokplicht voor pluimvee aan. In de omgeving van Monnickendam werden dode eenden en futen aangetroffen die besmet waren met een variant van het vogelgriepvirus die op mensen kan overspringen.

Beste Donald, de bescherming van uw bevolking tegen resistente ziekteverwekkers vereist kennis van de evolutiebiologie. We moeten zo weinig mogelijk antibiotica gebruiken in de intensieve veehouderij. In ziekenhuizen moeten we het gebruik van verschillende antibiotica afwisselen in de tijd of tussen de bedden op een zaal. We moeten betere internationale waarschuwingssystemen hebben om haarden van ziekteverwekkers op te sporen. En we moeten wetenschappelijk onderzoek naar nieuwe ziektebestrijdingsmethodes blijven stimuleren.

Hopelijk neemt u mijn lessen serieus, in uw eigen belang en dat van het Amerikaanse volk, met vriendelijke groeten uit Nederland.