Strijd om de ijsbeer
Mijn collega Jeff Harvey heeft kort geleden een artikel gepubliceerd waarin hij onthulde hoe bloggers, betaald vanuit Amerikaanse bedrijven en conservatieve denktanks, de klimaatdiscussie proberen te kapen door consequent wetenschappelijke gegevens ter discussie te stellen. Harvey keert zich met name tegen klimaatontkenners die de ijsbeer gebruiken om het klimaatonderzoek in een kwaad daglicht te stellen.
Hoe gaat het met de ijsbeer? Deskundigen zoals de Amerikaanse zoöloog Steven Armstrup maken zich ernstig zorgen want ijsberen leven in het noordpoolgebied waarbij ze jagen op zeehonden die op het ijs liggen. Als door het versterkte broeikaseffect van onze gezamenlijke kooldioxide-uitstoot het poolijs helemaal gesmolten zal zijn – en we zijn hard op weg om dat mee te maken – wordt de ijsbeer beroofd van zijn natuurlijke habitat en loopt hij groot gevaar om uit te sterven. Vandaar dat het plaatje van een ijsbeer op een smeltende ijsschots vaak als iconisch beeld van de klimaatopwarming gepresenteerd wordt.
Maar de werkelijkheid is: het gaat helemaal niet zo slecht met de ijsbeer. Vanaf 1993 wordt het aantal dieren bijgehouden door een expertgroep van de IUCN. Er zijn 19 populaties, verspreid over Canada, Groenland, Spitsbergen en Siberië. Sommige van die populaties, met name in het noorden van Canada en de V.S., gaan inderdaad achteruit, maar in andere gebieden zijn ze stabiel. Als je alles bij elkaar optelt kom je voor 1997 tussen 22.000 en 27.000 dieren. Voor 2017 heeft men een totaal aantal van ruim 28.000 becijferd, hoewel deze schatting nog deels gebaseerd is op oude gegevens.
Het feit dat ijsberen voorlopig niet achteruit gaan zoals voorspeld door de klimaatonderzoekers, wordt door klimaatontkenners aangevoerd om de hele mondiale opwarming ter discussie te stellen. Harvey spreekt van een domino-strategie: je gooit één domino om en hoopt dat de hele rij meevalt. Harvey laat ook zien dat er een ontzettend sterke lobby van Amerikaanse denktanks en conservatieve organisaties achter zit die actieve bloggers betalen om de discussie op te stoken. De Amerikaanse Susan Crockford is zo’n persoon. Zij beheert een website “Polar Bear Science” waarop ze stelt dat met het afsmelten van de poolkap de ijsbeer zich zal aanpassen, bijvoorbeeld op het land zijn kostje bij elkaar zal scharrelen. IJsberen zijn niet zo kieskeurig; ze eten ook kadavers. Regelmatig zijn flinke groepen ijsberen te vinden bij aangespoelde walvissen. Zo bagetaliseert Crockford de bedreigde status van de ijsbeer, zonder overigens wetenschappelijke gegevens over de veronderstelde verandering van eetgewoontes aan te voeren.
De strijd om de ijsbeer wordt niet alleen in wetenschappelijke tijdschriften gevoerd maar ook in de sociale media. Ik schrok van de taal die daar wordt uitgeslagen. Het is al net als met Trump: je hoopt gelijk te krijgen door hard te schreeuwen. Ik realiseerde me dat de Amerikaanse maatschappij volledig verknipt is geworden. Onder aanvoering van de president is iedereen door elkaar aan het tetteren, bewust onwaarheden aan het verspreiden en persoonlijke aanvallen aan het uitvoeren. Als je ziet hoe verbitterd de Amerikaanse politiek geworden is en hoe men elkaar uitscheldt, ik vind het onbestaanbaar voor een beschaafd land. Het is te triest voor woorden dat deze stijl van ondermijning en desinformatie zich nu ook naar de wetenschap dreigt uit te breiden. Vaak wordt gezegd dat Amerikaanse trends zich na 5 jaar ook in Europa vestigen. Maar ik hoop dat we het hatelijk getetter buiten de deur kunnen houden.
Dat klimaatwetenschappers de ijsbeer als icoon van de klimaatverandering gekozen hebben is misschien een fout geweest. Een mondiaal proces kan niet afhankelijk gesteld worden van één icoon. Maar dat je vervolgens een loopgravenoorlog begint omdat de achteruitgang van de ijsbeer voorshands (gelukkig) niet verloopt zoals voorspeld, en dat vervolgens gebruikt om het hele klimaatonderzoek ter discussie te stellen, dat vind ik pas echt laag bij de grond.