Verhuist de man of de vrouw?
In mijn huidige woonplaats ben ik terecht gekomen doordat mijn vrouw er werk kon krijgen. Ik ben mijn vrouw gevolgd, maar het schijnt meestal andersom te zijn: de vrouw volgt de man. De man kan ergens een baan krijgen en de vrouw gaat met hem mee. Is de carrière van de man belangrijker dan die van de vrouw waardoor de man de woonplaats bepaalt en de vrouw zich daarin schikt? Het is een onderwerp dat op flinke belangstelling kan rekenen van sociale wetenschappers en uiteraard zit er ook een gender-issue in.
Uit onderzoek in verschillende Europese landen blijkt dat de man meestal een economisch voordeel behaalt als het stel naar een andere plaats verhuist waar hij een beter betaalde baan kan krijgen. De vrouw ondervindt meestal geen economisch nadeel, omdat ze altijd wel in de nieuwe woonplaats ook aan de slag kan. Op economische gronden verwacht je dus meer mobiliteit bij de vrouw dan bij de man. Maar het grappige is dat het ook geldt voor stellen die net beginnen met samenwonen. Je zou denken dat het voor jonge mensen nog niet zo belangrijk is wie welke baan heeft of wie wat verdient. Maar uit Zweeds onderzoek, gepubliceerd in 2019, blijkt dat ook bij stellen die beginnen aan samenwonen de woonplaats van de mannelijke partij eerder de doorslag geeft bij de plaats van samenwonen. Vrouwen verhuisden vaker en waren meer bereid een grotere afstand af te leggen om te gaan samenwonen.
Het hoeft niet altijd te gaan om het economisch voordeel. Het is ook goed mogelijk dat vrouwen meer belang hechten aan samenwonen dan mannen en daarom vaker geneigd zijn in te trekken bij de man, ook als ze daarvoor moeten verhuizen. Het is bekend dat de gezinsdynamiek meer door de vrouw dan door de man bepaald wordt. Men zegt, vrouwen stellen hogere eisen aan een relatie dan mannen. Vrouwen nemen ook vaker dan mannen het initiatief tot scheiding. Het is ook mogelijk dat vrouwen zich makkelijker dan mannen aanpassen aan een nieuwe situatie en op een andere plaats sneller een sociaal netwerk opbouwen vergeleken met mannen. Er zijn dus vele redenen voor een grotere mobiliteit van de vrouw dan van de man.
Ik raakte in het onderwerp geïnteresseerd omdat het bij veel dieren ook zo is. Chimpansees leven in groepen die sterk gedomineerd worden door mannen. De mannen zijn vaak familie van elkaar, bijvoorbeeld broers. Met elkaar domineren deze mannen een groep van meerdere vrouwen. Maar als de vrouwen volwassen worden verlaten ze meestal de groep en sluiten zich aan bij een andere groep. De mannen blijven in de groep en ontvangen nieuwe vrouwen. De vrouwen zijn de verhuizende partij, vergelijkbaar met de moderne mens, althans volgens het Zweedse onderzoek.
Die mobiliteit van de vrouwen is mogelijk ook het kenmerk geweest van de primitieve mensachtigen. Sinds kort weten we hoe het zat bij neanderthalers. Bij een opgraving in Siberië heeft men DNA weten te isoleren uit fossielen van 49.000 jaar oud, van meerdere mannen en vrouwen die in één grot leefden. Voor het eerst hebben we daarmee een glimp opgevangen van de familiestructuur van neanderthalers. De Duitse onderzoekers van het Max Planck-instituut in Leipzig presenteerden de resultaten bij een congres begin juni. Het bleek dat de mannelijke neanderthalers genetisch meer aan elkaar verwant waren dan de vrouwen. Dat wordt verklaard door aan te nemen dat de mannen op hun plaats bleven en de vrouwen wisselden tussen de groepen.
Het is dus mogelijk dat de sekseverschillen in mobiliteit een evolutionaire achtergrond hebben. Het lijkt iets te zijn dat al miljoenen jaren zo is. We zien het ook bij chimpansees en neanderthalers. Ik moet mezelf beschouwen als een evolutionaire uitzondering. Maar ik kan u verzekeren: ook als een met de vrouw meeverhuizende man kun je gelukkig zijn.