Zo snel mogelijk vredesbesprekingen beginnen

Iedereen lijkt het maar gewoon te vinden dat een paar honderd kilometer naar het oosten mensen elkaar bij tienduizenden aan het afslachten zijn. De defensiebegrotingen van de Westerse landen zijn sterk verhoogd en de wapenindustrie draait overal op volle toeren om de slachting mogelijk te maken. Toch zijn er in het Westen geen grote protestdemonstraties tegen de oorlog, vergelijkbaar met de vredesdemonstraties in de jaren tachtig, terwijl de situatie eigenlijk veel ernstiger is dan toen.

Men zegt, Oekraïne heeft wapens nodig om haar burgers te beschermen en de agressie van Rusland een halt toe te roepen. Mensen die pleiten voor de-escalatie en vredesonderhandelingen worden weggezet als pro-Poetin-fanatici. De oproep tot vredesonderhandelingen door de “Golfgroep” in december vorig jaar werd de grond in geboord als vileine Russische propaganda. De vredesorganisatie PAX keurt de levering van wapens aan Oekraïne goed, wapens om vrede af te dwingen, maar voorlopig wordt er oorlog mee gevoerd. PAX stelt dat onderhandelingen de Russische agressie niet zullen stoppen omdat de Russen volkomen onbetrouwbaar zijn en alle internationale afspraken aan hun laars lappen.

Uw columnist is in dit wereldgeweld volkomen de weg kwijt geraakt. Ik noemde me vroeger altijd pacifist. De PSP lag me na aan het hart, maar liever zat ik nog bij de PPR want die hadden niet dat gekoketteer met het communisme, waar ik een broertje dood aan had. Mijn pacifisme kwam eerder voort uit een Christelijke levensovertuiging. Maar tegenwoordig loopt een pacifist met zijn ziel onder de arm want er is geen enkele partij die het er nog over heeft. Alle politieke partijen gaan mee in het oorlogsdenken.

Kun je nog principieel pacifist zijn in deze tijd? Een pacifist streeft naar een geweldloze maatschappij. Hij kan, geconfronteerd met agressief geweld,  niets anders doen dan een vreedzame oplossing bepleiten, geen kwaad met kwaad vergelden en desnoods de tegenstander de andere wang toekeren, zoals Jezus betoogde in de Bergrede. Maar in de Oekraïense oorlog zou dat neerkomen  op overgave, de Russische agressie zou beloond worden en misschien zelfs verder gaande agressie oproepen. Mahatma Gandhi en Martin Luther King zijn ver weg en Jezus is uit de maatschappij verbannen. We vechten door.

Toch denk ik dat het pacifistisch scenario weer op tafel moet komen, hoe moeilijk het ook is. Want wat gaat het kosten om de Russen terug te drijven tot achter hun grenzen? Hoeveel Westerse wapens zijn daarvoor nodig en hoeveel Oekraïense en Russische mensenlevens zal dat gaan kosten? Het zou wel eens zo kunnen zijn dat – volgens de redenering van rechtvaardige gewapende strijd –  de enige manier om de Russen tot bedaren te brengen bestaat uit een bom op Moskou. De vraag is of je dat er voor over hebt, nog afgezien van de wereldwijde gevolgen.

In een scenario van vredesonderhandelingen worden van Oekraïne enorme territoriale concessies gevraagd die principieel oneerlijk zijn. Het is zonneklaar dat de schuldvraag voor 100% bij Poetin ligt. Het Russische argument dat het grondgebied van Rusland bedreigd wordt door het westen is volksverlakkerij van de bovenste plank. Maar met onderhandelingen heeft Oekraïne ook veel te winnen: vrede en veiligheid voor hun inwoners, sympathie in het Westen, versnelde toetreding tot de Europese Unie, economisch herstel, aansluiting bij de Westerse democratieën. Terwijl Rusland de Oost-Oekraïense gebieden triomfantelijk gaat annexeren, blijven ze verder berooid achter, de economie een puinhoop vanwege de oorlogsuitgaven, blijvende Westerse sancties, geen afzetmarkt voor hun gas, de paria van de wereld, ineenstorting van de economie en ongetwijfeld na verloop van tijd maatschappelijk verzet tegen het autoritaire regime van binnen uit, de enige oplossing. Poetin gaat de geschiedenis in als de man die de rijke culturele traditie van het grote Rusland vernietigd heeft voor een stuk Oekraïne.

Dat is wat een onderhandelingsscenario kan opleveren. Ongetwijfeld denk ik er te makkelijk over en het gaat – vrees ik – ook niet gebeuren.