Leo Vroman

Leo Vroman was een bioloog, tegenwoordig zou je zeggen biomedische wetenschapper, die onderzoek deed aan de bloedstolling. Hij verwonderde zich over de enorme complexiteit van het stollingsproces en beschreef het Vroman-effect: het verschijnsel dat bloedserumeiwitten zich in een bepaalde volgorde aan een oppervlak hechten: eerst de meest mobiele, vervolgens de eiwitten die minder mobiel zijn maar een hogere affiniteit hebben voor het oppervlak en de eerdere eiwitten verdringen. Vroman deed het grootste deel van zijn wetenschappelijk werk in de Verenigde Staten, nadat hij in 1940 vluchtte voor de Duitse bezetter. Hij ontdekte dat aspirine de bloedstolling vertraagt, maar schreef die waarneming, waardoor hij wereldberoemd had kunnen worden, niet op. Later kwam hij terug naar Nederland en promoveerde in Utrecht. Hij heeft nooit een relatie gehad met de Vrije Universiteit voor zover ik weet.

Vroman was behalve bioloog ook dichter, romanschrijver en tekenaar. Zijn boek “Warm rood, nat en lief” verschenen in 1994, vond ik fantastisch. Tot die tijd wist ik niet eens dat hij bioloog was; ik kende hem alleen als dichter. “Warm rood, nat en lief” – alleen de titel al! – is een autobiografie maar ook een liefdesverklaring aan het bloed, aan zijn vrouw, zijn kinderen en het leven in het algemeen. Het bevat wetenschappelijke informatie over bloed en bloedstolling, met tekeningen geïllustreerd, maar het is tegelijkertijd een persoonlijk verhaal, over zijn vlucht naar Engeland, zijn kampjaren in Nederlands-Indië en zijn liefde voor Tineke Sanders, zijn vrouw. Het rode van het bloed valt samen met het warme van zijn vrouw en alles is lief.

Bij Vroman lopen bloed, lijven en liefde door elkaar en alles heeft met elkaar te maken. Dat een bioloog zo’n groot dichter kan zijn, wat zegt dat over de biologie? Ik laat Leo Vroman zelf aan het woord:

Waarom ik zo van lijven houd?
Om hun vochtig warm klimaat
en hun ongerepte staat
Ze zijn ons laatste regenwoud.
Elders heeft zulk oergebied
vrachtvervoer en harde wegen
van de mens cadeau gekregen
en het bos begrijpt het niet,
groeit zich dood en vecht ertegen.
Straks is jouw lichaam aan de beurt,
wordt door medici ontgonnen,
een hart van plastic wordt verzonnen
en het oude weggesleurd.
Verdwalend in het grensgebied
waar buis en bloed elkaar bezeren
willen wij het bloed kalmeren
maar het bloed begrijpt het niet.