Lezingen

Evolueren wij nog?

Lezing voor Probus 84, Waranda, Amstelveen

Het wormvormig aanhangsel van de blindedarm werd al in 1871 door Darwin aangevoerd als sterk bewijs voor de geldigheid van de evolutietheorie. Het zou een rudimentair orgaan zijn zonder functie. Maar recent onderzoek wijst uit dat dit verhaal niet klopt. Toch zijn er ook echte rudimentaire organen in ons lichaam. Wat vertellen die organen ons over de evolutie van de mens?

Strijd tot op het bot, tot driemaal toe

Lezing voor de Koninklijke Industrieele Grote Club

De mens heeft lange benen, een schoonheidsideaal. Ze zijn zo lang geworden vanwege het rechtop lopen. Wanneer is dat begonnen? Aan fossiele beenderen kun je heel goed zien of de eigenaar rechtop liep, ook al is het miljoenen jaren geleden. Maar niet alle fossiele overblijfselen zijn compleet. In deze lezing gaat het om drie beroemde dijbeenderen waar wetenschappers fel strijd om gevoerd hebben: die van Pithecanthropus, de millenniummens en de Tsjaadmens. Waren dat mensen? In ieder geval zijn het drie gevallen van strijd tot op het bot.

Zie https://www.igc.nl/agenda

Over de uitvinding der kuisheid en de evolutie van monogamie

Lezing op Sjaalmansymposium

In de Max Havelaar krijgt Droogstoppel van Sjaalman een groot pak. Eén van de documenten gaat over de uitvinding der kuisheid. Droogstoppel voegt eraan toe: “Dit begryp ik niet”. In deze lezing leg ik uit dat kuisheid een evolutionaire verworvenheid is van de mens.

Vrije Universiteit Amsterdam, NU-gebouw, zaal 4C11, theaterzaal 7

https://vu.nl/nl/agenda/2023/symposium-de-imaginaire-sjaalman-papers

Soil invertebrates in an evolutionary transition zone

Lecture at the 3rd Global Soil Biodiversity Conference, Dublin, Ireland

Home

Evolueren wij nog? Evolutie van het menselijk lichaam

Lezing met bier in Darwin-café, op de geboortedag van Charles Darwin

Proeflokaal café Rad van Wageningen, 1e Kloostersteeg 3, Wageningen

Alle onderdelen van het menselijk lichaam, van de tenen tot de hippocampus, van de penis tot het sleutelbeen, hebben hun eigen evolutionaire geschiedenis. De studie van menselijke organen leert ons veel over hoe evolutie werkt.

Hoe de mens door evolutie is ontstaan

Lezing voor Kenniscentrum Hoogbegaafdheid, Alkmaar

De levende natuur zit ontzettend ingewikkeld in elkaar. Denk aan een oog of het inwendige van een insect. Hoe kan zoiets ingewikkelds ontstaan? Sinds Charles Darwin weten we dat dat kan door evolutie. Ook de mens, met al zijn intelligentie en begaafdheid, is geëvolueerd uit voorouders die minder ingewikkeld waren. We kunnen de evolutie van de mens goed volgen aan de hand van gevonden fossielen.

https://werkplaats.ppo-nk.nl/calendar_events/2458

Over de uitvinding der kuisheid

Lezing in de serie “Virtuele Sjaalmanpapers”, geïnspireerd op Multatuli’s Max Havelaar

Droogstoppel begrijpt de uitvinding der kuisheid niet. Ik leg het uit.

Aanmelding via sjaalman.fgw.vu.nl

Kerkzaal Hoofdgebouw Vrije Universiteit, De Boelelaan 1105, Amsterdam

Moleculair geknutsel in de hersenen

Lezing op 36ste NIBI conferentie, Hotel Zuiderduin, Egmond aan Zee

De enorme toename van het hersenvolume van de mens is mogelijk gemaakt door een groot aantal mutaties in een instabiel gebied van chromosoom 1. Door lukrake kleine en grote veranderingen in het genetisch materiaal is de variatie ontstaan waarop natuurlijke sectie gewerkt heeft. Opvallend is dat veel chromosomale veranderingen in de lijn van de mensapen voortdurend in dezelfde richting doorgegaan zijn, wat indicatief is voor een continue sterke selectiedruk op grotere hersenen. De genetische veranderingen die ten grondslag liggen aan de hersenvergroting vormen een schoolvoorbeeld van evolutie door mutatie en selectie.

Evolutionaire anatomie van het menselijk lichaam

Lezing voor Betapartners, Vrije Universiteit Amsterdam

Het menselijk lichaam is het resultaat van een lang evolutionair proces waarbij voortdurend de ontwikkeling van bevruchte eicel naar volwassen individu is bijgesteld. Daarbij zijn sommige onderdelen afgedankt of verloren gegaan, terwijl andere organen een nieuwe functie hebben gekregen. Tijdens de vroege ontwikkeling wordt soms gebruik gemaakt van voorouderlijke functies die in het volwassen lichaam niet meer bestaan. Deze evolutionaire geschiedenis is nog op talloze punten te zien in de embryologie en de anatomie. Zo is de studie van de humane anatomie tegelijkertijd een studie in de evolutionaire ontwikkelingsbiologie.

The soil as an evolutionary transition zone

Lecture at the NLSEB PhD/Postdoc meeting, Akoesticum, Ede

Evolutie van de loop

Lezing voor Club van 100, Atletiekvereniging Edam-Volendam

Rechtop lopen is wat de mens als eerste onderscheidt van de mensapen. De tweebenige voortbeweging is al 6,5 miljoen jaar geleden ontstaan maar in de loop van de tijd steeds meer verfijnd. Ons lichaam is op talloze punten aangepast, maar ook op veel punten niet. Wat is de evolutionaire winst- en verliesrekening waar de hardloper rekening mee moet houden?

https://www.avedam.nl/index.php?page=algemeen&cat=cv100

Evolutie door catastrofes?

Lezing in de Zinspiratie-serie van de Centrale Commissie Interkerkelijk Vormingswerk (CCIV), Naarden-Bussum

Nico van Straalen: Evolutie door catastrofes ?

De evolutie van het leven wordt niet alleen gekenmerkt door stapsgewijze vooruitgang maar ook door catastrofes. De Fransman Georges Cuvier, de grondlegger van de moderne paleontologie, benadrukte in zijn “Discours sur les révolutions de la surface du globe” uit 1830 dat de aarde levensvormen heeft gekend die nu niet meer bestaan en door enorme catastrofes uitgestorven zijn. De organismen zelf zouden onveranderlijk zijn.

Deze visie paste bij het Bijbelse verhaal van de zondvloed. Cuvier kwam in conflict met zijn collega Jean-Baptiste de Lamarck die stelde dat soorten wel veranderen, doordat ze zich aanpassen aan het milieu en die aanpassingen doorgeven aan hun nakomelingen. Darwin formuleerde in 1859 de moderne versie van de evolutietheorie door natuurlijke selectie.

Door het succes van het Darwinisme lijkt de catastrofetheorie van Cuvier nu vergeten, maar paleontologen als S.J. Gould hebben elementen daarvan overgenomen en geïncorporeerd in het concept “gepunctueerde equilibria”.

De lezing is een reis langs enkele grote namen in de ontwikkeling van de evolutietheorie onder het thema “catastrofe of aanpassing”. En is de catastrofetheorie ook van toepassing op de evolutie van de mens?

The unity of soil health, ecosystem health and human health

International webinar for UNIKA Soegijapranata, Semarang, Indonesia

Lecture at SETAC Europe Annual Meeting 2021

A simple integrated exposure – effect criterion for use in chemical risk assessment

Lecture on behalf of the Association of Retired Environmental Scientists (ARES, Odijk). The conference is completely online and lectures can be viewed by participants over the internet at designated times per session.

Abstract:

The environmental risk assessment of new chemicals conducted under the REACH framework and elsewhere requires input of two types of criteria: an estimate of the expected concentration in environmental compartments (PEC) and the expected threshold level for ecological effects (NEC). The risk is then estimated from PEC/NEC. However, both PEC and NEC come with considerable uncertainties, i.e. they are stochastic variables and follow a probability density distribution. Rather than comparing the mean PEC with the mean NEC, one would like to take the variation in both criteria into account. This can be done by considering the convolution integral of the PEC and the NEC distribution. There is a straightforward formula for this, which was derived before by Aldenberg et al. (2002). This has now been implemented in the SIMPLEBOX framework in the module SimpleBoxTreat4SOLUTIONS and is suggested for consideration in the EUSESvs2 and EUSESvs3 risk assessment packages. In the SOLUTIONS project we have made sample calculations derived from distributions of possible exposure concentrations in EU water as well as data on distributions of EC50 values for aquatic organisms, for the same chemicals. The convolution integral, which we call “toxic pressure” (TP) is estimated for a large number of chemicals. We propose a cut-off value of 10^–6 as a negligible risk threshold. Our new method avoids the disputable properties of the commonly used risk quotient and includes the variation and uncertainty in both exposure and effect assessment. The method is proposed for inclusion in the REACH framework.

De evolutie van de loop

Lezing Club van 100, Atletiekvereniging Edam

Het microbioom in de evolutie van de dieren

Lezing voor HOVO, Leiden

Samenwerking – waarom zouden we? Een evolutionair perspectief

Lezing voor de Koninklijke Groote Industrieele Club, Dam 27, Amsterdam

Samenwerking omvat vaak het toegeven aan een ander zonder direct eigen gewin. Veel mensen denken dit in strijd is met het principe van Charles Darwin, omdat natuurlijke selectie alleen eigenschappen zou bevorderen die leiden tot een maximale winst voor het individu. Toch zijn er ook voor samenwerking goede verklaringen te geven die passen binnen de moderne evolutietheorie: wederkerig altruïsme, verwantenselectie en sterke wederkerigheid.

Leeft het?

SORRY, DEZE BIJEENKOMST IS AFGELAST

Lezing bij Lustwarande, openluchttentoonstelling voor hedendaagse kunst, 13 oktober, Faculty Club, Tilburg

De vraag wat leven is houdt biologen al bezig zolang ze leven. Schrödinger schreef zijn beroemde boekje “What is Life?“ in 1944 en die vraag heeft velen geïnspireerd: er zijn intussen minstens 100 verschillende definities van het leven. Is het informatie, is het DNA, is het stofwisseling of voortplanting? De vraag wordt vooral gesteld in het kader naar de zoektocht naar buitenaards leven. Als we een sonde het heelal in sturen en die ziet iets, of als we radiosignalen ontvangen die misschien iets betekenen, hoe stellen we dan vast dat het om leven gaat? Een standpunt dat ik zelf onderschrijf is dat een definitie van het leven juist onwenselijk is bij zo’n zoektocht. Als je het leven vastpint op bepaalde kenmerken loop je grote kans om leven dat je niet kent niet te herkennen. Kunnen kunstenaars helpen met ons te ontdoen van al te nauwe definities? Op die vraag wil ik reflecteren aan de hand van de sculpturen van Isabelle Andriessen.

Dilemmas in the assessment of gene-edited crops

Lecture at COGEM symposium Gene-edited Crops,

https://www.cogemsymposium.nl/en/home

The revolutionary innovations in plant biotechnology since 2005 have created prospects for genetically engineered crops that are essentially different from plants bred through traditional genetic modification. The risks for human health and the environment for crops obtained through new plant breeding techniques, are, however, still evaluated under regulations that were developed in the days of classical, vector-based plant breeding. This creates a tension between ongoing scientific developments and regulatory frameworks that is not sustainable in the long term. The Netherlands Commission on Genetic Modification (COGEM) has addressed this tension in its “Trend Analysis Biotechnology” of 2016. In addition COGEM has advised the Ministry to consider gene-editing as a form of directed mutagenesis, to evaluate a gene-edited crop on the basis of its genetic and phenotypic properties (rather than on how it was made), and to consider the natural range of variation within a sexually compatible group of plants as a basis for evaluating the “foreignness” of new genetic elements. In the coming years, the challenge will be how to strike a reasonable balance between new scientific insights and regulatory precaution while maintaining the trust of the general public.

Het microbioom in de evolutie van de dieren

Clubcollege bij KIGC, Amsterdam

Brains, Buildings and Business

CLUE+ symposium, Vrije Universiteit

The circle of life

Lezing bij de reünie van Gyrinus natans, 13e lustrum

De boer en de dominee

Petros Bergalezing, over de relatie tussen religie en evolutie. Plaats: Nicolaaskerk Edam, Voorhaven 124

Onze relatie met de neanderthaler – Lezing voor Natuurkundig Genootschap Wessels Knoops

Neanderthalers worden vaak afgebeeld als woestelingen, maar ze waren goed aangepast aan hun omgeving, hebben de beheersing van het vuur uitgevonden en hadden een eigen kenmerkende cultuur van stenen werktuigen. Toch waren ze cognitief de mindere van de mens. Neanderthalers hebben gedeeltelijk samengeleefd met de mens en die samenleving is gepaard gegaan met kruisingen, blijkt uit de analyse van oud DNA. Wat hebben wij daarvan overgehouden en hoe heeft dat ons menszijn veranderd? Hotel Haarhuis, Arnhem, http://www.wesselknoops.nl.

Keynote lecture, International Conference of Ecological Sciences, Rennes

International Conference of Ecological Sciences, sfécologie 2018, Rennes

Wetenschapsdebat De Maakbare Mens

Paneldiscussie onder leiding van Hedwig van Driel in het kader van de Stripdagen Haarlem

Over 200 jaar Frankenstein en de moderne biotechnologie

Doelenzaal van Bibliotheek Zuid-Kennemerland, Haarlem

“Van Eva’s appel naar oranje petunia’s. Wat heeft de mens met de planten gedaan?”

Lezing voor Het Nut i.s.m. Tuindersvereniging Edam, De Zwaan, Edam

“Microbiële interacties als drijvende kracht achter de ecologie en evolutie van dieren”

Lezing voor het Gezelschap Senioren VU (GSVU), 14:00 – 15:00 uur in het Hoofdgebouw VU, De Boelelaan 1105, zaal 2A24

Keynote lecture

Keynote lecture at the 14th International Conference of the Egyptian Society of Experimental Biology, Cairo, Egypt

Dag over moderne genetica

Dag over moderne genetica, Volksuniversiteit Leiderdorp

Afscheidscollege Vrije Universiteit

Natuurwetenschappelijk gezelschap Wageningen

Natuurwetenschappelijk gezelschap Wageningen

HRM policy and the strive for scientific excellence

– Lecture at a meeting with Danish CEOs, Vrije Universiteit Amsterdam

Evolueren wij nog?

– Publiekslezing op Noorderzonfestival, Groningen

Eugene Dubois-lezing

Eugene Dubois-lezing
Eijsden

How to publish a world-class paper. A reviewer’s perspective

– Lecture at UB Seminar, Vrije Universiteit Amsterdam

Big History

Big History

Lowlands