Oviduct wordt eileider

Nu de laatste fase van mijn boek over het menselijk lichaam is aangebroken en ik in de slag ben met de uitgever over de eindredactie komen er ook discussiepunten op tafel. “Oviduct”, wat is dat?” Ik gebruikte de term in het hoofdstuk over de evolutie van de vrouwelijke geslachtsorganen. Ik had er totaal niet bij stil gestaan dat iemand dat een moeilijk woord kan vinden. “Het betekent eileider”, zei ik, “dat is toch een volkomen normaal woord?” Laat het voorval zien dat ik helaas ben afgedwaald van de belevingswereld van de gemiddelde lezer?

Ter verdediging voerde ik aan dat oviduct lijkt op viaduct, dat is een weggeleider, en op aquaduct, een watergeleider. Waarom zouden viaduct en aquaduct geen moeilijke woorden zijn en oviduct wel? In Word komt er een rood stippellijntje onder, maar dat Word het woord niet kent is dat een reden om het een moeilijk woord te noemen? “Ovi” slaat op ovum, wat ei betekent, lijkt op ovaal, eivormig, en duct betekent leiding, zoals in duct tape, plakband om leidingen mee af te dichten. Waarom mag je wel duct tape schrijven en niet oviduct?

Toevallig ging ik die dag naar de bouwmarkt om een lekkende afvoer van de wasbak in de badkamer te vervangen. Ik zocht een nieuwe zwanenhals en ik legde het uit aan een van de jongens die er rondliep. “O, een sifon bedoel je”. Het is eigenlijk een Grieks woord, afgeleid van “siphoon”, wat wijnzak betekent. Waarom is sifon een normaal woord in een bouwmarkt en oviduct een moeilijk woord in een tekst over het menselijk lichaam? Wordt de wetenschap gediscrimineerd en klein gehouden?

Mijn positie werd nog hachelijker toen ik me realiseerde dat oviduct nog een van de minst moeilijke woorden was in mijn tekst. De medische wereld staat vol met termen. Organen, zenuwen, bloedvaten, spieren, ze hebben allemaal een Latijnse of Griekse naam en studenten geneeskunde moeten die uit hun hoofd leren. De reden is dat wetenschappelijke termen vaak preciezer zijn dan de corresponderende Nederlandse woorden. En soms is de wetenschappelijke term bekender dan de Nederlandse term; bijvoorbeeld de thymus blijft in Word zonder rood stippellijntje en is kennelijk een normaal woord, maar het Nederlandse equivalent, zwezerik, is minder bekend en heeft een andere associatie, namelijk iets dat je kunt opeten. Voor het mannelijk lid wordt altijd de wetenschappelijke term gebruikt; het Nederlandse woord voor dat orgaan is een scheldwoord.

Wat ook niet helpt is dat het Engels veelal de Latijnse woorden gebruikt. In het Engels is oviduct een normaal woord. Ze hebben niet eens een Engels woord voor dat orgaan, het woord “egg tube” ben ik nog nooit tegengekomen. De Engelsen hebben helemaal geen moeite met Latijnse namen, al spreken ze die wel heel raar uit. Omdat wetenschappers bijna alleen maar Engelse artikelen lezen, krijg je al snel dat de Engelse termen ingeburgerd raken en de Nederlandse vergeten.

Ik controleerde het nog even bij wat mensen om me heen. Tot mijn verassing bleek oviduct inderdaad niet voor iedereen begrijpelijk. Ik gaf me gewonnen; wat mijn vrouw zegt is altijd waar. Oviduct wordt eileider, maar met één restrictie: bij de eerste keer dat ik het heb over de eileider mag ik het woord oviduct gebruiken (tussen haakjes en cursief), één keer. Zo wordt mijn boek toch leesbaar.