Reis naar het hart van de zon

Deze Kerstavond van 2024 is bijzonder. Een ruimtesonde van de NASA, de Parker Solar Probe, die gelanceerd werd in 2018, zal vanavond vlak langs de zon scheren, door de corona, de laag van wilde, gloeiend hete atmosfeer rond de zon die alleen goed te zien is bij een zonsverduistering. Die “kroon” rond de zon heeft een temperatuur van meer dan duizend graden Celsius, dus de sonde heeft een waanzinnig hitteschild om te voorkomen dat hij in de brand vliegt. Hij vliegt er doorheen met een snelheid van 700.000 km per uur en zal tijdens de passage een tijdje het contact met de aarde verliezen. Pas na Kerstmis, als de sonde weer contact met de aarde kan maken, is duidelijk of het ding het overleefd heeft.

Het is voor het eerst dat een door mensen gemaakt object zo dicht bij de zon komt, zegt de NASA. Voor het eerst? Ik dacht dat we al in 1968 het hart van de zon bereikt hadden. Daarover zong Pink Floyd in het nummer “Set the controls for the heart of the sun” (“Zet de knoppen op het hart van de zon”). Het beschrijft in muzikale vorm een reis naar het midden van de zon, eerst nog met een eenvoudig ritme, daarna met opzwepend slagwerk gevolgd door een enorme kakofonie van psychedelische geluiden. Pink Floyd heeft het nummer talloze malen live uitgevoerd, o.a. in 1970 op het legendarische muziekfestival in het Kralingse Bos in Rotterdam, de Nederlandse versie van Woodstock. Tijdens het concert werd op het podium met een ring van vuur de corona van de zon nagebootst. Na de kakofonische explosie, die ik altijd heb geïnterpreteerd als de passage van de zon, eindigt het nummer weer vredig en rustig, dus als je meegereisd bent, heb je het binnenste van de zon overleefd, dacht ik altijd.

Van de tekst, die fluisterend gezongen wordt, heb ik in die tijd nooit een syllabe begrepen, maar dankzij de latere beschouwingen van Pink Floyd-exegeten op het internet ben ik erachter gekomen dat het helemaal niet over een reis naar de zon gaat. Roger Waters heeft de regels ontleend aan Chinese gedichten uit de Tang-dynastie, uit de negende eeuw, die in 1965 in het Engels vertaald waren. Er is sprake van een man die tekeergaat tegen de muur (de Chinese muur neem ik aan), waarbij hij vragen stelt aan de hemel; wetend dat de zon naar beneden zal komen, is het de vraag of hij zich de lessen van vergeving zal herinneren. Ga er maar aan staan. De Chinezen zijn erg goed in het maken van raadselachtige gedichten. Dat blijkt ook uit de boeken van Cao Xueqin (“De droom van de rode kamer”), die ik in het afgelopen jaar eindelijk uitgelezen heb. In het tweede boek vermaakt een Chinese adellijke familie zich met wedstrijdjes wie de mooiste gedichten kan maken. De regels die ze componeren en aan elkaar voorlezen vertonen een treffende gelijkenis met de fluistertekst van Pink Floyd, even mooi en raadselachtig.

De sonde van de NASA is genoemd naar Eugene Newman Parker, een Amerikaanse astronoom die pionierswerk heeft gedaan aan het modelleren van de zonnewinden. Hij voorspelde in de jaren vijftig dat het magneetveld van de zon een spiraalvorm moest hebben; die voorspelling werd in later onderzoek bevestigd. Eugene Parker leefde nog tijdens de lancering van de naar hem genoemde sonde, maar is in 2022 overleden, dus hij kan de passage van “zijn” sonde niet meemaken.

Interessant is dat Pink Floyd ook in 1968 een nummer heeft opgenomen met de titel “Careful with that axe, Eugene”, maar ik neem toch aan dat daar niet Eugene Parker mee bedoeld wordt, hoewel je het nooit kan weten, want Pink Floyd maakte in die tijd meerdere nummers die geïnspireerd waren op de ruimte en het heelal, zoals “Astronomy Domine” en “Interstellar Overdrive”. Ik houd het voor mogelijk dat Roger Waters de naam van Eugene Parker kende, hoewel ik dan weer niet begrijp wat hij met die bijl deed. De bijl van Eugene was een onderwerp waar ik met vrienden nachten lang over gediscussieerd heb, maar dat al die jaren raadselachtig is gebleven.

En alsof het nog allemaal niet genoeg is, gaat Paus Franciscus, vanavond, na de Nachtmis, de Heilige Deur in de Romeinse gevangenis van Rebibbia openen. Die deur zit normaal dichtgemetseld, maar wordt eens per 25 jaar open gemaakt. Het openen van de deur is een teken van hoop en luidt het jubeljaar 2025 in. Het is een moment waarop schoon schip gemaakt wordt en de kerk met hernieuwde energie de toekomst tegemoet wil gaan, ook een soort louterende zonnepassage dus.

Er gebeurt veel deze Kerstnacht. We vieren niet alleen de geboorte van Jezus, maar ook de opening van Heilige deur, de passage van de zon, de mysteriën van het heelal en de raadselachtige Chinese teksten erbij. De enige manier om dat goed door te komen is om vanavond, na het lied “Hoor d’engelen zingen de eer” over te schakelen naar Ummagumma.