Het raadsel van de Hofvijvereilandpissebedden

Mijn collega’s Gerard Korthals en Matty Berg, verwoede biologen en gek van ongewervelde dieren, hadden in het kader van de bodemdierendag 2020 een tocht ondernomen naar een onbewoond eiland, het Hofvijvereiland. In de Hofvijver van Den Haag, een water dat grenst aan de gebouwen van het Binnenhof en waar Mark Rutte vanuit zijn torentje elke dag op uitkijkt, ligt een eilandje van 40 x 25 meter. Het is onbekend terrein, er komt nooit iemand dus wellicht een piepklein stukje natuur in de stenen woestijn van de stad?

De mannen traden in de sporen van evolutiebioloog Charles Darwin die immers over de wereld trok met het Britse onderzoeksschip H.M. Beagle, voordat hij zich met zijn gezin in de omgeving van London vestigde en zijn boeken begon te schrijven. De reis met de Beagle, in verschillende etappes van 1831 tot 1836, voer onder andere langs de kust van Zuid-Amerika, langs Vuurland en de westkust weer naar het Noorden, tot hij aanlandde op de eilanden van de Galapagos-archipel, een eind uit de kust van Ecuador. De Galapagos maakten veel indruk op de jonge Darwin vanwege de bijzondere flora en fauna die strek afwijkt maar ook weer lijkt op die van het vasteland. Omdat Darwin veel van zijn ideeën over evolutie daaraan ontleende spelen eilanden in de evolutietheorie een grote rol.

Veel biologen hebben zich door de reis met de Beagle laten inspireren en in het Darwin-jaar 2009 voer zelfs het Stad Amsterdam schip met aan boord Radmond O’Hanlon en een filmploeg van de VPRO over de oceaan. In datzelfde jaar wilde Laura Dekker, als jongste solozeilster ooit, aan haar zeiltocht over de wereld beginnen, maar dat werd verboden door de leerplichtambtenaar. Later heeft ze tussen 2010 en 2012 de tocht toch volbracht. Haar eerste bootje heettee “Guppy” maar ze had haar boot natuurlijk direct “Beagle” moeten noemen dan was het direct doorgegaan.

Minder bekend onder het grote publiek is de zeiltocht van de Amerikaanse bioloog Craig Venter, die een baanbrekende nieuwe methode uitvond om genomen uit te lezen. Met zijn jacht “Sorcerer” voer hij over de oceanen en nam her en der een monster van 200 liter, isoleerde daaruit al het DNA en stuurde dat naar zijn lab om het uit te lezen. Uit dat onderzoek is een overweldigende hoeveelheid gegevens gekomen over de biodiversiteit van de zee, met allemaal nog volkomen onbekende soorten.

Deze drie tochten, op verschillende tijden en met verschillende vaartuigen, hadden één ding gemeen: ze werden allemaal opgezet om iets te ontdekken. Eigenlijk waren het alle drie beagles, d.w.z. speurhonden, op jacht naar iets nieuws. Het was dus helemaal op zijn plaats dat Gerard en Matty naar het Hofvijvereiland vertrokken met een moderne versie van de Beagle, een kano.

Je zou denken, wat kan er nu groeien op een eiland van 1000 m², volledig omringd door water, met bovendien alleen maar steen in de omgeving: aan een kant de regeringsgebouwen, aan de andere kant een rechte kade en een drukke weg. Maar dat viel in biologisch opzicht erg mee. Om maar iets te noemen, de mannen vonden tien verschillende soorten pissebedden op het eiland. In totaal komen in Nederland 39 soorten voor, dus dat kleine eilandje in de Hofvijver is alleen al goed voor een kwart van de Nederlandse landpissebeddenfauna.