Klap van de zwaan

Op een fietspad in mijn woonplaats, waar ik vaak langskom, had zich een zwaan geposteerd. Iedereen die voorbijkwam werd door de zwaan bedreigd met een hoop geblaas, een laag en lang uitgestoken nek en breed uitgespreide vleugels, echt een indrukwekkend gezicht. Op de fiets ben je er snel langs, maar menige voetganger durfde het niet aan en keerde om.

“Zijn zwanen echt gevaarlijk?”, vroeg iemand, met wie ik naar het tafereel stond te kijken. “Volgens mij helemaal niet” zei ik met overtuiging. “Het is puur imponeergedrag”. Maar ik was er niet zeker van. Er wordt verteld dat zwanen met een klap van hun vleugels je arm kunnen breken. Dat lijkt me sterk want vogels hebben holle botten die lichter zijn dan die van ons. Ik denk dat een zwaan die een flinke klap uitdeelt eerder zijn eigen botten breekt dan die van ons. Maar nogmaals, ik was er niet zeker van dus ik ben voor u in de wetenschappelijke literatuur gedoken. Zijn er gevallen bekend van mensen die gewond zijn geraakt vanwege een aanval door een agressieve zwaan?

Elke wetenschapper heeft toegang tot het “Web of Science”, een internationale database waar alle wetenschappelijke artikelen ter wereld, sinds 1900 of eerder, opgezocht kunnen worden. Met sleutelwoorden kun je verschillende zoekopdrachten uitvoeren. Ik heb dat vroeger heel vaak gedaan als student. We kregen er zelfs cursus in. Je moest dikke boeken doorbladeren, waarin je met de hand artikelen kon opzoeken die je vervolgens kon aanvragen bij de bibliotheek of bij de auteur. Je was zomaar een week bezig om voor een bepaald onderwerp alle relevante literatuur bij elkaar te krijgen. Nu al die bestanden gedigitaliseerd zijn is hetzelfde werk in een paar minuten te doen. Ik vertel dit even om aan te geven dat mijn zoekopdracht “zwaan verwondt mens” echt vrij compleet was.

Maar het resultaat was nul. Ik kon geen enkel wetenschappelijk artikel vinden over mensen die gewond zijn geraakt door een zwaan. Dat is echt opvallend want je kunt gegevens vinden over de raarste dingen, bijvoorbeeld het aantal dodelijke ongelukken door een trap van een paard in tien Pruisische legercorpsen in de periode 1875-1894. Ik maak geen grap: dat is nauwkeurig bijgehouden en gepubliceerd in een artikel uit 1898. Dus waarom niet het aantal dodelijke ongelukken door een klap van een zwaan in de laatste 100 jaar? Maar hoe ik ook zocht, ik kreeg geen gegevens boven water.

Het enige voorbeeld dat ik vond is gepubliceerd in het vooraanstaande Engelse tijdschrift The Lancet in 1997. Een 32-jarige vrouw was de zwanen aan het voeren in het park en werd flink gebeten in haar vinger. Na een paar dagen zwol haar vinger op en werd blauw. Ze ging ermee naar de Eerste Hulp en kreeg een antibioticum (cephradine). Maar dat hielp niet, het werd steeds erger. Verder onderzoek leerde dat de bacteriën in de wond nogal afweken van wat je normaal ziet. Met een ander antibioticum (ciprofloxacine) was de infectie snel verholpen. Verreweg de meeste bijtgevallen door dieren komen van honden of katten; dieren die in het water leven hebben kennelijk andere bacteriën, waartegen de gangbare behandeling niet werkt.

Dat dit het enige artikel was over verwondingen door een zwaan bewijst volgens mij de stelling dat zwanen, ook al blazen ze nog zo hard, volkomen onschuldig zijn. Het gevaarlijkste is niet een klap met de vleugels maar een beet. Mocht u soms gebeten worden en uw vinger zwelt op vanwege een infectie, weet dan dat er een goede behandeling voor is. En ik ben blij dat ik vroeger goed geleerd heb te zoeken in de wetenschappelijke literatuur. Daardoor kan ik iedereen geruststellen die niet langs een blazende zwaan op het fietspad durft te lopen.