Kriebels

Midden in de nacht kreeg ik de kriebels op mijn voorhoofd. Het stak en jeukte. Het leek alsof er een menigte kleine beestjes over mijn voorhoofd liep. Ik dacht direct: het zijn schurftmijten! En ze hebben niet voor niets mijn voorhoofd uitgekozen. Iedereen heeft wel een onderdeel van zijn lichaam waar hij of zij bijzonder trots op is, een orgaan dat veel van je identiteit bepaalt. Bij mij is dat mijn voorhoofd. Dat die ellendige beesten nu juist mijn voorhoofd hadden uitgekozen kon geen toeval zijn.

Gelukkig schrok ik tijdig wakker. Ik had de vorige dag in de krant iets gelezen over de toename van schurft in studentenhuizen. Niet iedereen weet dat schurftmijten geruime tijd kunnen overleven in beddengoed en daardoor gemakkelijk kunnen overspringen van de een op de ander. De studenten moeten hun omgeving beter schoonhouden! Maar bij mij was het gewoon een beetje schilferige huid, een kwestie van terugtrekkende haarlijn en droog weer.

Dat schurft wordt veroorzaakt door een heel klein mijtje werd voor het eerst ontdekt in 1687. Maar de ziekte is natuurlijk al langer bekend. De eerste vermelding staat in het Bijbelboek Leviticus, hoofdstuk 13: “De Heer zei tegen Mozes en Aäron: Als iemand een zwelling, uitslag of een lichte plek op zijn huid heeft die aan huidvraat doet denken, moet hij naar de priester worden gebracht.”. De Israëlieten waren zich wel bewust van de besmettelijkheid van schurft want de priester werd aangeraden om de patiënt af te zonderen van de rest van het volk. In het jaar 1200 vóór Christus waren de mensen al verstandiger dan de studenten van tegenwoordig.

Maar de Israëlieten konden de veroorzaker, de schurftmijt, natuurlijk niet zien want daarvoor heb je een microscoop nodig. Het beestje is niet groter dan een derde millimeter. Als ze vanuit het beddengoed op een geschikte gastheer komen kunnen ze zich vliegensvlug ingraven in de huid, waarbij ze een voorkeur hebben voor iets vochtige plekken zoals tussen de billen en tussen de vingers. Op je voorhoofd komen ze nooit voor. Bij het ingraven scheidt het vrouwtje een stof uit die de opperhuid oplost, waardoor ze als het ware in de huid wegzakt. Dan gaat ze door de huid een horizontaal gangetje graven waarin de eieren afgezet worden. De larven die daaruit komen gaan weer verder graven en daarbij ontstaan zwellingen en een schilferige huid die erg gaat jeuken.

Als de dieren volwassen worden gaan ze een partner zoeken en dat gebeurt op het oppervlak van de huid. Hoe mannetje en vrouwtje elkaar kunnen vinden is een raadsel, maar ze weten het voor elkaar te krijgen om te paren, waarna de vrouwtjes weer in de huid wegzakken. Parende mijten in je bilnaad, je moet er niet aan denken. Zo zijn er veel dingen in de parasitologie die eigenlijk te vies zijn om over te schrijven maar wel interessant om te onderzoeken.

Want hoe zit het met de evolutie van de schurftmijt? Schurftmijten zijn een beetje verwant aan huisstofmijten, maar de huisstofmijt wordt ingedeeld bij een andere familie. De familie van de schurftmijten heeft 118 verschillende soorten, die voorkomen op meerdere gastheren. Daarom heeft men de oorsprong nog niet kunnen ophelderen. Van luizen weten we dat die geëvolueerd zijn samen met de mens. Zo kun je aan de evolutie van de luizen iets afleiden over de evolutie van de mens. Maar bij de schurftmijt lukt dat niet omdat de menselijke schurftmijt ook voorkomt op zoogdieren zoals honden, konijnen en geiten. Omgekeerd kunnen schurftmijten van verschillende soorten zoogdieren voorkomen op de mens.

De schurftmijt is slimmer dan je denkt. Hij kan een tijdje leven buiten de gastheer, hij kan vanuit een schuilplaats de gastheer infecteren, hij is niet kieskeurig en hij slaagt erin mij angst aan te jagen in een droom. Ik heb bewondering voor dat kleine ding.