Minder eten om langer te leven

Al een hele tijd is bekend dat minder eten een aanzienlijke verlenging van het leven kan veroorzaken. Het geldt voor wormen, fruitvliegen, muizen en waarschijnlijk ook voor de mens: een chronisch licht hongerdieet doet je goed. Het record voor de levensverlenging is 91 dagen dagen bij een worm die normaal gemiddeld maar 14 dagen leeft. Als dit ook bij de mens mogelijk zou zijn praat je over een echte Methusalem die meer dan 500 jaar oud wordt!

Het is duidelijk dat dit onderwerp veel aandacht krijgt van biomedische onderzoekers, want als je met relatief eenvoudige veranderingen in leefstijl zo’n enorme verlenging van levensduur kunt bewerkstelligen is dat natuurlijke ontzettend aantrekkelijk. Vandaar dat men al jaren probeert uit te zoeken hoe het effect precies tot stand komt en of je daar pillen voor kunt maken.

Dat beperking van het dieet de levensduur verlengt bij zulke verschillende dieren als wormen, fruitvliegen en muizen, geeft aan dat het iets heel fundamenteels is in de stofwisseling, iets dat alle dieren hebben en misschien ook wel andere organismen zoals schimmels.

In het begin gaf men veel aandacht aan het systeem dat de insulinespiegel van het bloed regelt. Voedselkrapte zou leiden tot een stabiel en chronisch laag insulinegehalte wat gunstig is voor de vetverbranding en allerlei systemen in gang zet die de tolerantie tegen stress verhogen. Het lijkt op een reactie die je in de natuur veel aantreft bij dieren die een ruststadium ingaan. De verdediging tegen kwalijke invloeden wordt op een continu hoog peil afgeregeld, met als uiteindelijk resultaat dat het dier langer leeft. Het is een overlevingsmechanisme dat te zien als een evolutionaire aanpassing om moeilijke periodes door te komen.

Maar later zag men dat het veel ingewikkelder was. Het effect van dieetrestrictie bleek af te hangen van hoe je de dieren kort op hun voedsel (de hele tijd krap, of af en toe een hongerperiode) en bij fruitvliegen is het effect bij vrouwtjes veel sterker dan bij mannetjes. Ook konden onderzoekers met behulp van mutanten bewijzen dat het levensverlengende effect van voedselbeperking los staat van de insuline-route, hoewel beide een effect hebben. En de voortplanting heeft er ook al niet veel mee te maken, want fruitvliegen waarvan de eileg onderdrukt werd bleken geen langere levensduur te hebben.

Dus hoe de dieetrestrictie precies werkt is nog niet duidelijk. Maar de puzzel is sinds vorige week een klein beetje verder opgelost door een publicatie van de groep van prof. Hoeijmakers van de Erasmus-universiteit in Rotterdam, die samen met onderzoekers uit Utrecht, Leiden, Groningen en het RIVM, en een aantal buitenlandse groepen, een artikel schreef in het gezaghebbende blad Nature (24 augustus).

De proeven werden gedaan met muizen die gestoord waren in het mechanisme dat het erfelijk materiaal in goede conditie houdt. Zulke muizen vertonen een versnelde veroudering omdat de schade aan het DNA, die ontstaat als gevolg van de stofwisseling, niet hersteld kan worden. De accumulatie van DNA-schade wordt wel gezien als de belangrijkste oorzaak van veroudering. Maar als je de mutante muizen flink op dieet zet kun je het effect van het slechte DNA-herstel gedeeltelijk tegengaan. Bovendien bleek ook dat de achteruitgang van de hersenen die normalerwijze optreedt als gevolg van veroudering, ook minder werd. Dit bewijst dat dieetrestrictie de levensduur verlengt doordat de schade aan het DNA beperkt wordt.

Toen ik het artikel las was ik net begonnen aan een afvalactie na de vakantie. Als ik door minder te eten niet alleen een paar kilo kan afvallen maar ook nog een jaar aan mijn leven kan toevoegen is dat mooi meegenomen. En als mijn hersenen daardoor ook minder achteruitgaan ben ik helemaal gelukkig. Maar ik begin er waarschijnlijk te laat aan om de leeftijd van Methusalem nog te bereiken.