Een naakte aap alleen in de ruimte
Het was maar een heel klein berichtje in de krant, maar ik werd er intens blij van: “De Voyager doet het nog!”. De NASA was erin geslaagd om de Voyager 1, een ruimtecapsule die in 1977 is gelanceerd en nu met een snelheid van 61.185 kilometer per uur voortraast in de ruimte tussen de sterren, een beetje bij te sturen zodat zijn antenne op de aarde gericht blijft. De stuwers waarmee dat moest gebeuren waren niet meer gebruikt sinds 1980. De wetenschappers moesten een commando opstellen uit het begin van het computertijdperk om het voor elkaar te krijgen. Het signaal deed er ruim 19 uur over om de Voyager te bereiken en vervolgens duurde het nog zo’n tijd voordat de bevestiging kwam dat de koerscorrectie gelukt was.
Aan boord van de Voyager is een gouden plaat met daarop allerlei geluiden van de aarde, een selectie aan klassieke en populaire muziek, en boodschappen van Jimmy Carter en Kurt Waltheim. Als een buitenaardse intelligentie deze plaat vindt en in staat is om hem af te spelen kunnen ze zich verwonderen over die gekke wezens op een veraf gelegen planeet, die op dat moment waarschijnlijk al lang ten gronde is gegaan. Het duurt nog ruim 40.000 jaar voordat de Voyager 1 in de buurt komt van ster AC+793888. Of daar veel te zien is weet ik niet.
Op de gouden plaat staat ook een afbeelding van de evolutie van de gewervelde dieren, met een vis, een amfibie, een reptiel, een vogel en een zoogdier, plus een afbeelding van een naakte man en een vrouw. De vrouw houdt haar rechter arm op ten teken van groet. Het plaatje is vergelijkbaar met degene die is meegestuurd met de Pioneer 10, een ruimtesonde gelanceerd in 1972, alleen steekt daar niet de vrouw maar de man zijn hand op.
Ik gebruikte de Pioneer-plaquette bij een lezing over de evolutie van de mens, de naakte aap. Ik zocht een plaatje van een naakte man en vrouw, van voren gezien, maar niet al te confronterend; het ging mij om de naaktheid, niet om het seksuele. De man en de vrouw op de Pioneer voldeden perfect en bovendien was deze afbeelding rechtenvrij te gebruiken.
Later las ik dat er veel gedoe is geweest om dat plaatje. Het is gemaakt door de Amerikaanse kunstenares Linda Salzman, die toen getrouwd was met de sterrenkundige Carl Sagan, schrijver van talloze populair-wetenschappelijke boeken. Critici vonden dat de schaamstreek van de vrouw te onduidelijk was aangegeven en dat de man te Kaukasisch was, teveel een blanke man met blond haar. Anderen vonden de afbeelding juist aanstootgevend vanwege de naaktheid van het stel. De buitenaardse wezens mochten eens een verkeerde indruk krijgen van ons?
Maar de kans dat de plaquettes op de Voyager en de Pioneer ooit door iemand worden gevonden lijkt me nihil. Astronomen benadrukken altijd dat de kans op een vorm van leven in het heelal heel groot is. Er zijn zo ontelbaar veel sterren, en bijgevolg zo ontiegelijk veel planeten met omstandigheden die vergelijkbaar zijn met die op onze aarde, dat het heel waarschijnlijk is dat er op meerdere planeten leven is ontstaan.
Maar tot nu toe is van enige buitenaardse intelligentie niks gebleken. Het SETI-instituut speurt al tientallen jaren de ruimte af met enorme radiotelescopen; een leger aan vrijwilligers wordt ingezet om de gegevens te analyseren, maar ze hebben nog nooit meer gehoord dan piep-krak. Dus je zou ook kunnen zeggen, bij wijze van nulhypothese, dat wij de enige zijn in het heelal en dat die nulhypothese tot nu toe niet is verworpen.
De naakte aap is intussen 21 miljard kilometer van ons verwijderd. Wat een idee, zo alleen in de onmetelijke ruimte, en met een rotvaart op weg naar nog meer niks. Maar je weet maar nooit. Het ga je goed, naakte aap.