Spinnenmarkt

Ik wist niet dat het bestond, maar in het dorpje Skun in Cambodja is een spinnenmarkt. Het stond onopvallend in het programma van een rondreis die ik maakte door Vietnam, Laos en Cambodja. Gelijk toen we in Skun aan kwamen rijden en de bus stopte riepen er al een paar medereizigers: O, jee, niet binnen laten die mensen! En ze doken achter de stoelen, om het tafereel niet te zien. Toch ging ik met een paar reisgenoten naar buiten. Een Cambodjaanse vrouw plantte gelijk twee flinke spinnen op mijn polo. Ik voelde ze kruipen met hun kleine klauwtjes, maar gelukkig hadden ze goed houvast, ze bleven zitten en kropen niet door naar mijn hoofd. Ik kocht het fotomoment voor een paar duizend Reels van de vrouw met haar kinderen en de foto had veel succes op Facebook.

De spinnen waren naar schatting 12 cm lang, echte joekels. Ze waren op een mooie manier harig; ik probeerde het achterlijf te strelen, het leek wel van fluweel. Ook opvallend waren de lange palpen, bijna net zo lang als de eerste poten, waardoor het leek alsof ze tien poten hadden in plaats van acht. En je zag heel goed hun gifkaken die een beetje naar voren staken.

In het hotel aangekomen heb ik uitgezocht dat ze behoren tot de soort Cyriopagopus albostriatus, in het Nederlands genaamd de Thailandse zebrapoot-tarantula. Die naam is afgeleid van de witte strepen op de zwarte poten. Het is trouwens een van de giftigste tarantula’s, dus of het zo verstandig was dat ik dat beest op mijn borst liet lopen is de vraag.

Tarantula’s zijn ongeveer even groot als vogelspinnen, maar behoren tot een aparte familie. Toch zie je vaak in de reizigersliteratuuur dat deze tarantula’s vogelspinnen genoemd worden maar dat is niet terecht. Ze zijn wel verwant aan vogelspinnen, want tarantula’s, vogelspinnen, valdeurspinnen en mijnspinnen behoren tot één groep van de spinnen. Ze hebben allemaal gifkaken die naar voren staan en bij een aanval naar beneden scharnieren als een houweel. In Nederland komt van deze groep maar één soort voor, de gewone mijnspin. Bij alle andere spinnen staan de gifkaken meer onder het lichaam en bewegen ze naar elkaar toe, als een nijptang. En om het ingewikkeld te maken: de enige spin die de wetenschappelijke naam “tarantula” draagt (Lycosa tarantula) is helemaal geen tarantula, maar een wolfspin. Die naam is in stand gebleven omdat Linnaeus dat dier al in 1758 zo genoemd heeft. Gewone namen voor spinnen en ook voor insecten geven vaak geen goed beeld van de biologie omdat mensen niet lang naar zulke dieren kijken. Het is al gauw eng als het harige poten heeft of kan bijten. 

De spinnen op de spinnenmarkt in Cambodja worden verkocht voor de consumptie. Ze hadden behalve spinnen ook grote schalen met gefrituurde kakkerlakken, krekels en vlinderpoppen. Het eten van insecten en spinnen is in Cambodja niet ongewoon. Tijdens het dramatische bewind van de Rode Khmer, van 1975 tot 1979, was het zelfs een overlevingsfactor. Het regiem hongerde de hele bevolking uit met hun communistisch geïnspireerde ideologie waarin alle stedelingen naar het platteland gebonjourd werden om daar in collectief verband landbouw te bedrijven. Als je al niet vermoord werd omdat je geen boer was kwam je wel om van de honger of van een infectieziekte. Het eten van spinnen, insecten, ratten en muizen was nodig om aan een beetje eiwit te komen. De verhalen van de overlevers, waar verschillende boeken en films over gemaakt zijn, getuigen van de verschrikkelijke dingen die zich toen afgespeeld hebben. Pol Pot is in 1998 overleden zonder ooit door een internationaal strafhof voor zijn misdaden berecht te zijn. Cambodja is een land van extremen.

Ondanks deze beladen historie van het land was de spinnenmarkt, onderweg van Siem Reap naar Phnom Penh, een uitstapje. De vrouw mocht haar spinnen terugpakken, ik hoefde ze niet mee te nemen of op te eten.