Drs. P
Natuurlijk betrof het métier van Heinz Polzer niet de biologie, maar hij heeft zo leuk over het menselijk lichaam geschreven dat hij in deze serie een plaats verdient. Er is nog een reden om aandacht aan hem te besteden: in november kwam – postuum – een nieuwe bloemlezing uit: “Troika hier, troika daar. Het allermooiste bij elkaar”. Dit boek bevat liedteksten, proza en gedichten van Drs. P, verzameld door Renske de Greef en Ringo Maurer. Renske is 31 en Ringo 17 jaar. Zij vertegenwoordigen een jonge generatie die de in juni 2015 op 95-jarige leeftijd overleden drs. adoreren vanwege zijn taalvirtuositeit en intens droge en humoristische liedjes. Ringo Maurer is bovendien een excellent pianospeler die Polzer op latere leeftijd wel eens mee nam in een rolstoel, bijvoorbeeld naar de hal van de openbare bibliotheek in Amsterdam, waar een piano staat. Met Ringo op de piano en Polzer zingend, beiden improviserend, zongen ze dan het werk van Drs. P door. Ik heb een exemplaar van het boek gesigneerd door Ringo, dat ik koester want hij wordt later vast beroemd.
Waarin zit hem de biologie van Drs. P? Hij heeft verschillende liedjes geschreven over onderdelen van het menselijk lichaam. Daarvan zijn “Mond”, “Oren” en “Orgaan” opgenomen in het boek. Eventueel is “De boom der kennis van goed en kwaad” ook nog als biologisch te zien. In het lied “Oren” klaagt de zanger over zijn oren omdat hij er niks mee kan horen. Het laatste couplet luidt: “Wat moest ik met die oren. Ik kon er niets mee horen. Maar daarom niet getroren. Een uitweg had ik nog. Ik heb in ’t ochtendgloren. Mijn oren afgeschoren. Ik voel mij als herboren. Ik schilder als van Gogh.” Ongetwijfeld slaat deze tekst op Drs. P zelf, want op latere leeftijd leed hij steeds meer aan doofheid. Hij ervoer de ouderdom als straf en was liever op tachtigjarige leeftijd overleden. Het lied over de mond gaat over een schipbreukeling die aanspoelt op een eiland en daar verslonden wordt door een “ontzaggelijke mond”.
Maar het mooiste is natuurlijk “Het orgaan”, dat ook door Erik van Muiswinkel uitgevoerd werd op 23 april 2012 in de Kleine Komedie bij een “Ode aan Drs. P”. In het lied komen 28 woorden voor die rijmen op “orgaan”, elke andere regel, van “komaan” en “ertegenaan” tot “Vaticaan” en “Silan”. Het klopt allemaal als een bus.
Welk orgaan Drs. P bedoelt wordt duidelijk als hij zingt: “Het pleegt in tijden van verveling. Wat schuil te gaan. Maar reageert op elke streling. Heel spontaan”. De rest kun je je wel voorstellen. Maar aan het eind komt weer de grijsaard ten tonele die klaagt over “De eens zo mannelijke krachten – teloorgegaan”.
Het leuke van Drs. P vind ik zijn gebruik van ongewone, veelal archaïsche woorden. Tegenover de verschrikkelijke taalvervlakking die je overal om je heen ziet gebeuren en die in de hand gewerkt wordt door de journalistiek en de sociale media heeft Drs. P een monument van jewelste opgericht. Daarom is het leuk dat niet alleen oudere mannen maar ook een bepaalde categorie jongeren zoals Renske en Ringo zich door hem geïnspireerd voelen.
De biologie kent ook talloze rare en ongebruikelijke woorden. Vaak zijn dat namen van soorten. Alle plantensoorten van Nederland en veel dieren hebben een officiële Nederlandse naam. Vaak zijn het woorden die zo uit een lied van Drs. P hadden kunnen komen, zoals “rivierrombout”, “gestreept steilkopje” en “bruin schavertje”. Ook biologen kunnen een bijdrage leveren aan het gedachtegoed van Drs. P en het tegen gaan van de taalvervlakking: niet bang zijn om mooie Nederlandse soortnamen te verzinnen.
En natuurlijk is het wachten op een jonge bioloog die een Drs. P-achtig lied schrijft met alleen maar biologische soortnamen erin.
Nico van Straalen